Banner
Banner
Fed.az
Banner
  • Son Xəbərlər
  • Maliyyə
    • Bank
    • Qeyri-Bank
    • Sığorta
    • Birja
    • Renkinqlər
    • Təlimlər
  • Biznes
    • İnvestisiya
    • İnşaat və əmlak
    • Turizm
    • Avto
    • Tenderlər
    • Biznes təkliflər
    • Vergilər
    • Gömrük
  • İqtisadiyyat
    • Sənaye
    • Energetika
    • Aqrar
    • Nəqliyyat
    • Makro
    • Dövlət
    • İKT
  • Sosial
    • Hadisə
    • Təhsil və elm
    • Sağlamlıq
    • Sosial
    • İdman
    • Ekologiya
  • Maraqlı
    • Ləzzətli yol xəritəsi
    • Style
    • Status
    • Startaplar
    • Vakansiyalar
    • Məhkəmələr
  • Regionlar
    • Abşeron iqtisadi rayonu
    • Aran iqtisadi rayonu
    • Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu
    • Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu
    • Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu
    • Lənkəran iqtisadi rayonu
    • Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu
    • Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu
    • Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonu
    • Naxçıvan iqtisadi rayonu
  • Əmlak
    • Mənzil və villalar
    • Kommersiya obyektləri
    • Torpaq sahələri
    • Turizm obyektləri
  • Digər
    • Statistika
    • Hesabatlar
    • Hüquq
    • Biznes tarixi
    • Kitabxana
    • Ağılı sərmayə
    • Qarabağ
    • Boya istehsalçıları
    • Mebel istehsalçıları
      • Test
  • Az
    • Az
    • Ru
Banner
Banner

Status

  1. Ana səhifə
  2. Status
  1. Status

İqtisadiyyatlarda “rasional seçim” illüziyası - NƏDİR?

İqtisadiyyatlarda “rasional seçim” illüziyası - NƏDİR? | FED.az
13:10 9 May 2022

Bu qısa yazı kimliyimizdən, cinzimizdən, gəlir səviyyəsindən asılı olmayaraq hər birimizi düşündürəcək və həyatımıza, yaşayışımıza birbaşa təsir edən məsələni əhatə edir.

Eləcə də bax: Gücdən qorxan və özünü düşünən Avropanı bu dəfə - KİM XİLAS EDƏCƏK - BLOQ

İqtisadi psixologiya və davranışa əsaslanan iqtisadi əlaqələr arasında fərq vardır. Bir də iqtisadiyyatda “rasional seçim” məsələsi var. İqtisadi psixologiyanı öyrəndikcə rasional (ağıllı, düşünülmüş, obyektiv hesablamalara əsaslanan) seçimin əslində obyektiv deyil, subyektiv olduğu tam şəkildə üzə çıxır. Yəni, cəmiyyətdə ayrdı-ayrı fərdlər öz seçimlərini heç də rasional, yəni ağıllı, düşünülmüş, obyektiv hesablamalara əsaslanmış şəkildə həyata keçirmir. Əslində bu kənarlaşma, yəni mal, məhsul və xidmətlərin rasional deyil, hansısa şüuraltı təsirlər, hətta fərdin özünə zərər verəcək bir şəkildə seçimi məhz 20-ci əsrin əvvəllərindən etibarən başlasa da, bunu tam olaraq ya görməmişlər, ya görməzliyə vurmuşlar, ya da iqtisadi psixologiyanın zəif inkişafı (elə indi də iqtisadi əlaqələr və psixologiya arasında öyrənilməli çox məsələlər var) rasional seçim məsələsini düzgün qiymətləndirməyə imkan verməmişdir.

Cəmiyyətin yüksək alıcılıq qabiliyyətinə malik olan təbəqəsi (şəxsi maliyyə məsləhətçiləri və savadlı menecerlərlə işləyən və ya investorların özləri istisna olmaqla) iqtisadi dəyər itkisi yüksək olan lüks xərcləmələrə daha çox meyl edir. Bu isə rasional seçim deyildir.

Cəmiyyətin zəif alıcılıq qabiliyyətinə malik olan təbəqəsi isə daha çox zəruri istehlak malları və zəruri xidmətlərə məhz əlavə xərcləmələrə vəsait çatışmazlığı səbəbindən üz tuturlar. Bu da rasional seçim deyildir. Bu təbəqədə də rasional seçimin olmamasını göstərən digər amillərdən biri də həddən artıq borclanma, bir çox hallarda isə borclanmanın onlar üçün lazımsız (təlabatı ödəmək üçün deyil, göstəriş üçün daha bahalı telefon, daha bahalı mebel və digər malların alışı) istehlaka yönəlməsidir.

Orta təbəqədə isə məsələ nisbətən qəlizdir. Bu təbəqənin maliyyə savadlılığı nisbətən yüksək olan hissəsi də vardır ki, xərcləmələrində nisbətən rasional mövqe tutmağa çalışırlar. Qazanclar da buna nisbətən imkan verir. Lakin, böyük bir qismi də imkan və gəlirlərindən daha yüksək mal və xidmətlərə meyl edirlər ki, bu da bir çox hallarda onlar üçün maliyyə fəlakətləri ilə nəticələnir.

Nəticə etibarilə rasional seçimi öz xərcləmələrində tətbiq edən hər 3 təbəqədən olan əhali nisbəti ümumi əhalinin üçdə birini əhatə edir. Lakin, hər bir cəmiyyətdə rasional seçimin olduğu görüntüsü vardır. Bunun əsas səbəbi isə azlıqda olan yüksək gəlirli təbəqənin qeyri-rasional xərcləmələrinin çoxluqda olan az gəlirli əhalinin məcburi xərcləmələri ilə kompensasiya olunmasıdır; yəni ortalama nəticələrə yaxınlaşması baş verir. Orta təbəqə ilə vəziyyət isə ölkədən ölkəyə, maliyyə savadlılığı, psixoloji və mentalitet faktorları ilə dəyişir. Yenə də drayver rolunu orta təbəqə oynayır. Məhz orta təbəqənin düzgün maarifləndirilməsi rasional seçimin artmasını şərtləndirir.

Nə üçün orta təbəqənin maarifləndirilməsi də çox vacibdir? Çünki, iri korporasiyaların peşəkar marketinq və reklamlarının əsas hədəfləri də məhz orta təbəqədir. Məhz bu təbəqə əsas potensial bazardır. Hələlik peşəkar marketinq və reklamlar burada kifayət qədər böyük üstünlük əldə etmiş və həmin üstünlük davam etməkdədir. Bu üstünlüyün bariz nümunəsini bizə lazım olanı deyil, şirkətlərə pul qazandıran məhsul və xidmətləri istehlak etməkdə görürük. Hər birimiz bu tələyə düşmüşük. Əsas odur ki, davamlı olaraq və daha böyük hissə olaraq düşməyək.

Bütün dünyada bu və ya digər dərəcədə artmaqda olan bu tendensiya həm hər bir fərd, həm cəmiyyət, həm də iqtisadiyyatlar üçün təhlükəli bir tələdir. Yanlış istehlak tələsinin ən gizli, gözəgörünməz tərəfidir. Cəmiyyətin daha böyük hissəsinin bu tələlərdən xilası üçün müxtəlif ölkələrdə müxtəlif tədbirlər görülsə də, korporasiyaların dominantlığı danılmazdır.

Nəticə budur ki, cəmiyyətdəki çoxluğun qeyri-rasional xərcləmələrinin olmasına baxmayaraq ümumi olaraq rasional seçim görüntüsü formalaşır. Paradoksal və aldadıcı, bir o qədər də düşündürücüdür. Hər birimiz üçün.. 

Elman Sadıqov, iqtisadçı-ekspert

Banner
  • İqtisadiyyatlar
  • Elmab Sadıqov
  • ekspert
  • iqtisadçı
  • rasional seçim
  • illüziya
Paylaş

Digər xəbərlər

Kimlər texnopark rezidentliyi statusu alaraq - GÜZƏŞTLƏRDƏN BƏHRƏLƏNİR?
Status 18 May 2023
Kimlər texnopark rezidentliyi statusu alaraq - GÜZƏŞTLƏRDƏN BƏHRƏLƏNİR?
1 milyon dollar qazanmaq üçün hansı 5%-i seçərsiniz? – STATUS
Status 3 May 2023
1 milyon dollar qazanmaq üçün hansı 5%-i seçərsiniz? – STATUS
Fəxrlə «1000 manat maaşa layiq işçiyə 600-700 manat maaş verirəm» demişdi - STATUS
Status 2 May 2023
Fəxrlə «1000 manat maaşa layiq işçiyə 600-700 manat maaş verirəm» demişdi - STATUS
BİZNES. DƏYƏRLƏR. MÜHİT. – FƏXRİ AĞAYEV YAZIR
Status 5 Aprel 2023
BİZNES. DƏYƏRLƏR. MÜHİT. – FƏXRİ AĞAYEV YAZIR
«Kiçik sahibkarlığın inkişafı üzrə mənasız qanun layihələri - BİZƏ KİM SIRIYIR?» - STATUS
Status 2 Dek 2022
«Kiçik sahibkarlığın inkişafı üzrə mənasız qanun layihələri - BİZƏ KİM SIRIYIR?» - STATUS
"Dövlət qurumlarında maraqlı proseslər gedir - insanlar 3 hissəyə bölünüb"
Status 29 Sen 2022
"Dövlət qurumlarında maraqlı proseslər gedir - insanlar 3 hissəyə bölünüb"
«İşlədiyiniz yerdə rəhbər təyin olunursunuz, çörək yoldaşlarının müdiri» – NECƏ DAVRANMALISINIZ? - STATUS
Status 4 Avq 2022
«İşlədiyiniz yerdə rəhbər təyin olunursunuz, çörək yoldaşlarının müdiri» – NECƏ DAVRANMALISINIZ? - STATUS
“Qiymətlərin artımı yaşayış minimumunu az qala 3 dəfə üstələyir”
Status 22 İyun 2022
“Qiymətlərin artımı yaşayış minimumunu az qala 3 dəfə üstələyir”
Sahibkar «Formula 1»dən niyə narazı qalmasın ki?! - STATUS
Status 7 İyun 2022
Sahibkar «Formula 1»dən niyə narazı qalmasın ki?! - STATUS
"626 milyon manatlıq yol heç nə olmamış kimi dağıdılır və növbəti milyonlar hesabına yenidən qurulur"
Status 1 İyun 2022
"626 milyon manatlıq yol heç nə olmamış kimi dağıdılır və növbəti milyonlar hesabına yenidən qurulur"
Ekspert: “Bundan sonra kimsə bu vəzifədə uzun müddət qalmayacaq”
Status 12 Aprel 2022
Ekspert: “Bundan sonra kimsə bu vəzifədə uzun müddət qalmayacaq”
Gücdən qorxan və özünü düşünən Avropanı bu dəfə - KİM XİLAS EDƏCƏK - BLOQ
Status 22 Mart 2022
Gücdən qorxan və özünü düşünən Avropanı bu dəfə - KİM XİLAS EDƏCƏK - BLOQ
Banner
Banner
Banner
Banner
Banner
Banner
Banner
Banner

XƏBƏR LENTİ

  • "Seabreeze Design" işçi axtarır - MAAŞ 1000 MANAT - VAKANSİYA
    21:49 3 İyun 2023
  • "Yapi Kredi Bank Azərbaycan" işçi axtarır - VAKANSİYA
    21:47 3 İyun 2023
  • "Ceylan" MMC işçi axtarır - MAAŞ 1500 MANAT - VAKANSİYA
    21:44 3 İyun 2023
  • "ProMedia Group" işçi axtarır - MAAŞ 800-1000 MANAT - VAKANSİYA
    21:37 3 İyun 2023
  • Azərbaycan şirkəti işçi axtarır - MAAŞ 1800 MANAT - VAKANSİYA
    21:30 3 İyun 2023
  • "Azersun Holding" işçi axtarır - VAKANSİYA
    21:29 3 İyun 2023
  • "Ramco CJSC" işçi axtarır - MAAŞ 1684-2133 MANAT - VAKANSİYA
    21:24 3 İyun 2023
  • "Div Academy" işçi axtarır - MAAŞ 600 MANAT - VAKANSİYA
    21:21 3 İyun 2023
  • Satış üzrə mütəxəssis axtarır - MAAŞ 400-600 MANAT - VAKANSİYALAR
    21:15 3 İyun 2023
  • "SoftGile" işçi axtarır - MAAŞ 800-1000 MANAT - VAKANSİYA
    21:13 3 İyun 2023
  • AccessBank yeni konseptli növbəti filialını - TƏQDİM ETDİ
    13:55 3 İyun 2023
  • "Tikinti üçün layihələndirmə xidmətlərinin dəyərinin cari qiymətlərlə hesablanması Qaydaları" təsdiqlənib
    13:44 3 İyun 2023
  • Notariat hərəkətləri ilə əlaqədar xidmətə görə haqlardan biri - LƏĞV EDİLİB
    13:22 3 İyun 2023
  • Xaricdən əldə olunan gəlirlər üzrə kameral vergi yoxlamasının müddəti - NECƏ TƏNZİMLƏNİR?
    13:17 3 İyun 2023
  • "Azər Türk Bank"dan zaminsiz və komissiyasız - İSTEHLAK KREDİTLƏRİ
    13:09 3 İyun 2023
  • FAO: Mayda ərzaq qiymətləri düşüb
    12:58 3 İyun 2023
  • Energetika Nazirliyi 2 Anlaşma Memorandumu imzalayıb - FOTO
    12:45 3 İyun 2023
  • Çimərlik mövsümü başlayır: Həftəiçi başqa, şənbə-bazar fərqli qiymət - SORĞU
    12:36 3 İyun 2023
  • “Expressbank” audit hesabatı: 14,5 milyon manat - XALİS MƏNFƏƏT
    12:31 3 İyun 2023
  • "Zeytun Pharmaceuticals" MMC - MƏHKƏMƏYƏ VERİLDİ
    12:28 3 İyun 2023
  • Hibrid avtomobilin idxalı - ƏDV-YƏ CƏLB EDİLİRMİ?
    12:26 3 İyun 2023
  • "Aqrarkredit" QSC BOKT - TENDER ELAN EDİR
    12:22 3 İyun 2023
  • Nazirlər Kabineti ipoteka kreditləşməsi ilə bağlı qərarını - LƏĞV EDİB
    12:21 3 İyun 2023
  • "Azsığorta" ASC Binəqədi rayon İcra şöbəsini məhkəməyə verib
    12:15 3 İyun 2023
  • Azərbaycanda pensiyalar bu qayda ilə artacaq - AÇIQLAMA
    12:14 3 İyun 2023
  • Bakıda külək əsəcək, rayonlarda yağış yağacaq - BAZAR GÜNÜNÜN HAVA PROQNOZU
    12:12 3 İyun 2023
  • "Oskar-Ar" MMC şirkətinə yarım milyon manatlıq sifariş
    12:08 3 İyun 2023
  • Dövlət Vergi Xidmətində aylıq maaşlar dəyişdirildi - YENİ QƏRAR
    12:04 3 İyun 2023
  • ABB-nin Əhmədli filialı - FƏALİYYƏTƏ BAŞLADI
    12:00 3 İyun 2023
  • Azərbaycan Gimnastika Federasiyası İctimai Birliyi - MƏHKƏMƏYƏ VERİLDİ
    11:57 3 İyun 2023
  • Təcili: XİN Azərbaycan vətəndaşlarını İrana səfər etməməyə çağırdı - GƏRGİNLİK
    11:57 3 İyun 2023
  • «Troni İnvestisiya Şirkəti» gəlir əldə etsə də - ZƏRƏRİ KƏSKİN ARTIB - HESABAT
    11:52 3 İyun 2023
  • Azərbaycanda un ucuzlaşıb - QİYMƏT
    11:49 3 İyun 2023
  • “Luxoil Company” MMC - MƏHKƏMƏYƏ VERİLDİ - SƏBƏB
    11:48 3 İyun 2023
  • Qusar Suvarma Sistemləri İdarəsi - TENDER ELAN EDİR
    11:38 3 İyun 2023
  • Tanınmış şirkətlərin adından - Saxta iş elanları göndərilir - XƏBƏRDARLIQ
    11:32 3 İyun 2023
  • Dövlət Məşğulluq Agentliyi - TENDER ELAN EDİR
    11:29 3 İyun 2023
  • 20 Yanvar və “Şamaxinka”da - REYDLƏRƏ BAŞLANILDI
    11:19 3 İyun 2023
  • Dövlət qurumu xeyli sayda noutbuk və digər kompüter qurğuları alır - TENDER ELANI
    11:14 3 İyun 2023
  • VTB (Azərbaycan) kredit kampaniyasının - MÜDDƏTİNİ UZATDI
    11:12 3 İyun 2023
  • Ermənilər Azərbaycan Ordusunun Xocalı, Şuşa, Xocavənd və Kəlbəcərdəki mövqelərini - ATƏŞƏ TUTDU
    11:03 3 İyun 2023
  • Milli Məclisin növbədənkənar iclası keçiriləcək - BAXILACAQ QANUNLAR - SİYAHI
    10:56 3 İyun 2023
  • Su, qaz, işıq şəbəkələrinə qanunsuz qoşulanlar - HƏBS OLUNACAQ - VİDEO
    10:50 3 İyun 2023
  • Kapital Bank-dan nağd pul kreditini illik - 10,9%-LƏ ƏLDƏ EDİN!
    10:40 3 İyun 2023
  • Risksiz təlim hesabı aç - Qazanmaq üçün təcrübə topla
    10:37 3 İyun 2023
  • Neft bahalaşıb - SON QİYMƏT
    10:37 3 İyun 2023
  • Zakir İbrahimov Pakistanın - NÜMAYƏNDƏ HEYƏTİ İLƏ GÖRÜŞÜB
    10:29 3 İyun 2023
  • Rüşvət alarkən tutulan gömrük polkovniki azadlığa buraxıldı - VİDEO
    10:24 3 İyun 2023
  • "Azəralüminium"dan "Khazar Trading Company" şirkətinə 212 minlik sifariş - TENDER NƏTİCƏSİ
    10:18 3 İyun 2023
  • "Getir" elektron ticarət platforması "n11"i - SATIN ALDI
    10:10 3 İyun 2023
  • Azərbaycan nefti 2 %-ə yaxın bahalaşıb - SON QİYMƏT
    10:08 3 İyun 2023
  • Mərkəzi Bank - TENDER ELAN EDİR
    10:07 3 İyun 2023
  • SOCAR Macarıstanın şirkətinə 100 milyon kubmetr qaz satacaq - MÜQAVİLƏ İMZALANDI
    10:03 3 İyun 2023
  • "Gomas Auto" MMC - MƏHKƏMƏYƏ VERİLDİ - SƏBƏB
    09:58 3 İyun 2023
  • Sumqayıtda asfalt örtüyünün təmirinə 1,6 milyon manat sərf olunacaq - TENDER NƏTİCƏSİ
    09:49 3 İyun 2023
  • "Elektrogas" MMC - MƏHKƏMƏYƏ VERİLDİ - SƏBƏB
    09:42 3 İyun 2023
  • Geoloji Kəşfiyyat Agentliyi - TENDER ELAN EDİR
    09:35 3 İyun 2023
  • "Azərelektroterm" ASC-nin səhmdarlarının nəzərinə!
    09:25 3 İyun 2023
  • “City Construction" MMC - MƏHKƏMƏYƏ VERİLDİ - SƏBƏB
    09:16 3 İyun 2023
  • Kliniki Tibbi Mərkəzin tenderi - LƏĞV OLUNDU
    09:05 3 İyun 2023
Bütün xəbərlər

SOSİAL MEDİA

logo-modal
Fed.az

Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin 24.11.2022-ci il tarixli Media Reyestri Şəhadətnaməsi əsasında dövlət qeydiyyatına alınmışdır

  • Son Xəbərlər
  • Maliyyə
  • Biznes
  • İqtisadiyyat
  • Sosial
  • Maraqlı
  • Regionlar
  • Əmlak
  • Digər
  • Əlaqə
  • Arxiv
  • Haqqımızda
  • 070 241-00-10
  • [email protected]
  • Bakı şəhəri, Mir Cəlal küçəsi 3

© 2016 - 2023 FED.az | Xəbərlərdən istifadə edərkən istinad mütləqdir!