«Fitch Ratings» reytinq agentliyi Azərbaycanın xarici valyutada uzunmüddətli defolt reytinqini yüksəldərək «BB+» səviyyəsindən «BBB-» səviyyəsinə qaldırıb. İyulun 26-da verilən qərara əsasən qurumun ölkə üzrə proqnozu «Sabit»dir.
"Fitch": Azərbaycan bu il valyuta ehtiyatlarını 74 milyard dollara yaxınlaşdıracaq
FED.az xəbər verir ki, ölkənin reytinqinin BBB-» səviyyəsinə qalrırılması onun investisiya reytinqinin olması deməkdir və investorların ölkəyə yatırım etməsini həvəsləndirə bilər. Bu - son 8 ildə ilk dəfədir ki, baş verir.
«Fitch Ratings» tərəfindən reytinqin artırılması Azərbaycan hökuməti tərəfindən razılıqla qarşılanıb. Adətən beynəlxalq reytinq agentliklərinin Azərbaycanı qarşı ədalətsiz mövqe tutduğunu elan edən Maliyyə Nazirliyi bu dəfə “Fitch”in qərarını təqdir etdiyini bildirib. Xatırladaq ki, indiyədək bir neçə dəfə nazirlik beynəlxalq kredit reytinq agentliklərini ölkəmizin reytinqləri məsələsinə xəsislik nümayiş etdirməkdə qınamışdı.
«Sevindirici haldır ki, artıq «Fitch Ratings» ilk olaraq real iqtisadi vəziyyəti və investorların Azərbaycanın kredit riskinə münasibətlərini obyektiv və adekvat şəkildə ifadə edərək ölkəmizin beynəlxalq kredit reytinqinin yenidən investisiya səviyyəsinə yüksəldilməsinə dair qərar qəbul etmişdir»-deyə nazirlik bildirib.
Nazirlik elan edib ki, reytinqdəki bu yüksəlmə ölkədəki islahatların sayəsində baş verib: «8 ildən sonra suveren reytinqimizin yenidən investisiya dərəcəsinə qaytarılması, reytinq üzrə proqnozun isə “Stabil” olaraq təyin edilməsi heç şübhəsiz ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan hökumətinin həyata keçirdiyi makroiqtisadi və monetar siyasət, institusional islahatlar, investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, dövlət borcunun, xüsusilə xarici dövlət borcunun aşağı səviyyəsi və digər ardıcıl və çoxşahəli islahatların beynəlxalq miqyasda qiymətnləndirilməsinin təzahürüdür», – açıqlamada qeyd olunub.
Maliyyə Nazirliyi bildirib ki, oxşar addımı digər reytinq agentliklərindən də gözləyir: «Ümidvarıq ki, digər beynəlxalq kredit reyting agentlikləri də oxşar mövqedən çıxış edərək Azərbaycanın kredit reytinqini investisiya səviyyəsində təsdiq edəcəklər", – Maliyyə Nazirliyinin açıqlamasında diqqətə çatdırılıb.
Bəs bu dəfə Azərbaycanın reytinqi hansı göstəricilərə görə artırılıb?
«Fitch Ratings» reytinq qiymətləndirməsində bir neçə əsas məsələni əsas tutub. Beləliklə
Etibarlı xarici balans – valyuta ehtiyatlarını nyüksək olması: Agenilik bildirir ki, Azərbaycanın valyuta ehtiyatları 2024-cü ilin sonunadək 74 milyard dollara çatacaq ki, bu da ölkə ÜDM-nin 98%-i deməkdir. Bu göstərici 2010-cu ildəki rəqəmdən xeyli artıqdır – 2010-cu ildə valyuta ehtiyatları ÜDM-nin cəmi 55%-nə bərabər idi. Ehtiyatların 80%-i Neft Fondunda, qalana Mərkəzi Bankda saxlanılır. Bu «BBB» və «A» reytinqli ölkələr arasında ən yüksək göstəricidir.
Cari hesabın davam edən profisitliyi: Agenlik qeyd edir ki, hazırda Azərbaycanın tədiyyə balansında cari hesabına profisiti 9,3% təşkil edir, amma 2026-cı ilədək bu göstərici 6,4%-ə enəcək. Amma yenə də bu göstərici «BBB» kateqoriyasına daxil olan ölkələr arasında ən yüksəkdir. Baxmayaraq ki, neftin qiyməti aşağı düşməkdədir. Agentlik xüsusi qeyd edir ki, ölkənin xaricə ixracının 89%-i neft-qazdan formalaşır. «Fitch» Azərbaycanın xarici kreditor mövqeyini ÜDM-nin 154%-i qədər proqnozlaşdırır, bu da «BBB» reytinqli ölkələr arasında ən yüksək göstəricidir..
Fiskal profisitlərin davam etməsi: «Fitch» gözləyir ki, Azərbaycan hökuməti ehtiyatlı iqtisadi siyasəti davam etdirəcək - fiskal siyasət etibarlı xarici aktivlərin qorunmasına yönələcək və makroiqtisadi disbalanslara yol verilməyəcək, eləcə də neft qiymətlərinin dəyişməsi hallarına qarşı siyasi buferlər yaradacaq.
«Fitch» gözləyir ki, fiskal profisitlər davam edəcək, hökumət isə büdcənin neftdən asılılığının azaldılması siyasətini davam etdirəcək, qeyri-neft defisitini azaldacaq. Baxmayaraq ki, 2022-ci ildəki büdcə qaydasına dəyişiklik edilib (hansı ki, daha sərt idi – FED,az), və büdcədə neftin qiyməti yüksəldilib (bu da yenə də büdcənin neftdən asılılığını artırır – FED.az).
Qeyd edək ki, hökumətin planlarına görə, artıq 2027-ci ildə qeyri-neft sektorunun defisiti qeyri-neft ÜDM-nin 17,5% i qədər olmalıdır, amma «Fitch» bu göstəriciyə nail olunmasını çətin tapşırıq sayır. Səbəbi xərclərin artımı və qeyri-neft sektorunda gəlirlərin artımı ilə məğlu məhdudiyyətlərdir.
Valyuta həsasslığının azaldılması: «Fitch» hesab edir ki, xarici valyuta buferləri və hökumətin neft gəlirləri ilə bağlı daha ehtiyatlı siyasəti Azərbaycanın xarici şoklara və neftin qiymətinin oynamasına davamlılığını artırır. Bütün bunlar, eləcə də daxili likvidliyin idarə olunması ilə bağlı atılan addımlar, valyutaya tələbatın idarə olunması üçün tətbiq edilən daha geniş alətlər, bank sektorunun vəziyyətinin yaxşılaşması (o cümlədən bankların valyuta risklərinə həssaslığının azalması) hökumətə imkan verir ki, hazırki dollar-manat bağlılığını davam etdirsin və bu zaman mkaromaliyyə sabitliyinə problem yaranmasın.
Azərbaycanın “BBB-” Emitent Defolt Reytinqi aşağıdakı əsas reytinq amillərini əks etdirir:
Aşağı dövlət borcu: 2023-cü ildə əvvəllər daxili zəmanət verilmiş borcun tanınması səbəbindən 10 faiz bəndi artaraq ÜDM-in 21,8%-nə çatdıqdan sonra, dövlət borcunun 2026-cı ilə qədər ÜDM-in 22,7%-nə qədər artacağı gözlənilir. Bu «Fitch»in investisiya səviyyəli suverenləri arasında ən aşağı göstəricilərdən biridir. Son illərdə xarici borc mütləq şəkildə azalıb, məzənnə strukturu yaxşılaşıb, xarici borcun təxminən üçdə ikisi rəsmi kreditorlara borcdur. Xarici hökumət zəmanətləri və kreditləşmə 2022-ci ildəki 6,4 milyard dollardan 2023-cü ildə 6 milyard dollara (ÜDM-in 8,2%-i) düşüb, bunun böyük hissəsi gəlirli olan və suveren dəstək tələb etməyəcəyi ehtimal olunan Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi ilə bağlıdır.
Pul Siyasətinin Dizaynı: Mərkəzi Bank valyuta məzənnəsindən aralıq əməliyyat hədəfi kimi istifadə edir və 2022-ci ildən artıq daxili likvidliyi idarə etmək və əsas faiz dərəcəsinin ötürülməsini artırmaq qabiliyyətini təkmilləşdirmişdir. Pul siyasəti çərçivəsi bu kateqoriyadan olan digər ölkələrlə müqayisədə zəif olaraq qalır və inkişaf etməmiş kapital bazarları, izafi likvidlik, aşağı maliyyə vasitəçiliyi və maliyyə sektorunun hələ də nisbətən yüksək dollarlaşması ilə məhdudlaşdırılır (2024-cü ilin mayında maliyyə sektorunda dollarlaşma 40%, olub kİ, bu da 2015-ci ildəki 81,6% pik göstəricidən 2 dəfə aşağıdır.
Bundan əlavə, daha geniş məzənnə çərçivəsində ARMB və ARDNF üçün institusional müstəqillik və mandatların aydınlığı hələ də qalmaqdadır. «Biz inanırıq ki, hakimiyyət orqanlarının ortamüddətli perspektivdə daha çox çeviklik təmin etmək məqsədini bəyan etməsinə baxmayaraq, faktiki məzənnənin ABŞ dollarına nisbətdə sabitliyini saxlamaq üçün güclü siyasət prioriteti qalmaqdadır»-deyə «Fitch»in açıqlamasında bildirilir.
Normallaşan inflyasiya: İllik inflyasiya 24-cü ilin birinci yarısında CBRA hədəf aralığından (4% ± 2 pp.) aşağıda qaldı və 2026-cı ilə qədər 4.7%-ə yüksəlmədən əvvəl 2024-cü ildə orta hesabla 3.5% olacaq. Bu göstərici "BBB" reytinqli ölkələrdəki orta 2.5% proqnozdan yüksəkdir. Mərkəzi Bank may ayından etibarən yumşalma dövrünü dayandırıb və tənzimlənən qiymətlərin artması və düzəliş edilmiş 2024-cü il büdcəsindən dövlət xərclərinin proqnozlaşdırılan artımı səbəbindən inflyasiyanın gözlənilən artımını nəzərə alaraq əlavə dərəcə endirimlərini gözləmirik.
Zəif Trend artımı: Neft hasilatının daha yavaş azalması və Qarabağın bərpasından müsbət sızmalara görə artım tsiklik olaraq 3,2%-ə çatmalıdır. Biz artımın 2025-ci ildə 2,7%-ə, 2026-cı ildə isə 2,3%-ə qədər yavaşlamasını gözləyirik, bu artımlar hələ də dövlət investisiyaları tərəfindən dəstəklənir. Eyni zamanda, neft sektorunda azalma tempini yavaşlata biləcək yeni neft hasilatı və təbii qaz hasilatının daha yüksək olması səbəbindən əvvəlki illərə nisbətən azalacaq. «Fitch» hesab edir ki, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində hələ də problemlər var. Bunlar böyük dövlət mövcudluğu (yəni iqtisadiyyatın əsas sahələrində böyük rolu və payı), əlverişli maliyyəyə (kreditlərə) çıxışın çətinliyi və məhdudluğu, idarəetmə problemləri və enerjidən (neft-qazdan) kənar sahələrə xarici investisiyaların aşağı olmasıdır.
Sülh sazişi üzrə danışıqlar davam edir: Azərbaycan 2023-cü ilin sonunda Qarabağın bərpasından sonra sülh sazişinin əldə edilməsi üçün Ermənistanla birbaşa danışıqları davam etdirir. Sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası və Naxçıvana (Cənubi Ermənistan ərazisindən keçməklə) quru dəhlizinin tikintisi ilə bağlı həll olunmamış məsələlərə əlavə olaraq, Azərbaycanın Ermənistan konstitusiyasına Qarabağ ərazisinə istinadların aradan qaldırılması üçün dəyişikliklər edilməsini xahiş etdiyi bildirilir. İrəvandakı hökumət. Fitch münaqişənin tammiqyaslı hərbi eskalasiyasını gözləmir.
ESG - İdarəetmə: Azərbaycanın həm Siyasi Sabitlik, həm də Hüquqlar, Qanunun aliliyi, İnstitusional və Tənzimləmə Keyfiyyəti və Korrupsiyaya Nəzarət üzrə ESG Münasiblik Balı (RS) "5"dir. Bu reytinqlər Dünya Bankının İdarəetmə Göstəricilərinin (WBGI) bizim mülkiyyət suveren reytinq modelimizdəki yüksək çəkisini əks etdirir. Azərbaycan çox zəif səs və hesabatlılığı, siyasi proseslərdə iştirak etmək üçün nisbətən zəif hüquqlar, qanunun aliliyinin qeyri-bərabər tətbiqi və yüksək korrupsiya səviyyəsini əks etdirən 28-ci faiz səviyyəsində aşağı WBGI reytinqinə malikdir.
