Qırmızı dənizdə baş verən hadisələr artıq regional problem olmaq səviyyəsindən çıxaraq dünyadakı nəqliyyat şirkətlərinin və ümumilikdə iqtisadiyyatın probleminə çevrilib.
Qırmızı dəniz probleminə görə dünyada - KONTEYNER QIYMƏTLƏRI 173 FAIZ ARTIB
FED.az xəbər verir ki, İsrailin Qəzzada çoxsaylı qurbanlara səbəb olan hərbi əməliyyatlarına etiraz olaraq Yəməndəki husi yaraqlıları Qırmızı dənizdəki yük gəmilərini raket atəşinə tutmağa başlayıb.
Nəticədə Avropa üçün ən vacib olapn bu nəqliyyat dəhlizi faktiki olaraq iflic olub, iri nəqliyyat şirkətləri hətta hərbi gəmilərin müşayiəti ilə belə buradan keçmək istəmirlər. Başqa sözlə, hətta beynəlxalq dəniz qüvvələrinin Qırmızı dənizdəki mövcudluğu da Husilərin yeni ildə də davam edən hücumlarına mane ola bilməyib.
Keçən həftə bəzi gəmilərini Qırmızı dənizə qaytarmağa başlayan «Maersk» nəqliyyat şirkəti şənbə günü raket hücumu və gəmilərindən birini qaçırmağa cəhddən sonra bütün tranzitlərini yenidən dayandırıb.
Nəticədə dünyada nəqliyyat kollapsı yaranıb və qiymətlər sürətlə artmaqdadır.
Doğrudur, ABŞ və ümumilikdə Qərbi ölkələri vəziyyəti dəyişməyə cəhd edirlər. Amma ABŞ qüvvələri hücum edən Husi gəmilərini batıraraq onların ekipajlarını öldürdükcə beynəlxalq gərginlik artır. Böyük Britaniya hücumların davam edəcəyi təqdirdə Yəməndə husilərin mövqelərinə hücum etmək planlarını açıqlayıb, cavabında İran bölgəyə bir döyüş gəmisi yeridib.
Bu təxribatların nə vaxtadək davam edəcəyi bilinməsə də, onlar yükgöndərənlər üçün daha uzun tranzit vaxtları ilə nəticələnir və liman tıxaclarına və boş konteyner çatışmazlığına səbəb ola bilər, baxmayaraq ki, hələlik heç bir geriləmə qeydə alınmayıb.
Daha uzun səfərlərdən yaranan yüksək xərclər də okeanda daşıma qiymətlərinin artmasına səbəb olur, özü də bu təkcə Qırmızı dəniz ətrafındakı marşrutlara deyil, bütün dünyadakı nəqliyyat qiymətlərinə səbəb olur. Belə ki,
Asiya - Şimali Avropa qiymətləri bu həftə iki dəfədən çox artaraq 4,000$/FEU-dan yuxarı, Asiya - Aralıq dənizi qiymətləri $,5,175/FEU səviyyəsinə qalxdı. Bəzi daşıyıcılar ayın ortalarından başlayaraq Aralıq dənizi daşımaları üçün 6 min dollar/FEU-dan yuxarı tarifləri elan etdilər və bir konteyner üçün 500 dollardan 2,700 dollara qədər əlavə ödənişlər ümumi qiymətləri daha da yüksəldə bilər.
Asiya - Şimali Amerika tarifləri Şərq Sahilinə qədər 55% artaraq 3,900$/FEU səviyyəsinə yüksəldi. Qərb Sahilində qiymətlər 63% artaraq 2700 ABŞ dolları/FEU-dan çox olub, çünki daşıyıcılar Qırmızı dənizlə bağlı problemlərdən qaçmaq üçün Qərb Sahilində həcmlərin artacağını gözləyirlər.
Amma hətta $5,000 - $8,000/FEU, Asiya - N. Avropa və Aralıq dənizi qiymətləri 2021-ci ilin sonundakı 14 min dollar/FEU pandemiya pikindən 45% - 65%, Asiya ilə müqayisədə isə 65% - 75% aşağı olacaq.
Okean qiymətləri - Freightos Baltic Index:
• Asiya-ABŞ Qərb Sahilində qiymətlər (FBX01) 63% artaraq 2713$/FEU səviyyəsinə yüksəldi.
• Asiya-ABŞ Şərq Sahilində qiymətlər (FBX03) 55% artaraq 3900$/FEU səviyyəsinə yüksəldi.
• Asiya-N. Avropa qiymətləri (FBX11) 151% artaraq 4,042 dollar/FEU səviyyəsinə yüksəldi.
• Asiya-Aralıq dənizi qiymətləri (FBX13) 108% artaraq 5,175$/FEU səviyyəsinə yüksəldi.
Hava tarifləri - Freightos Air indeksi
• Çin - Şimali Amerika həftəlik qiymətlər $5,85/kq səviyyəsində qalıb
• Çin - Şimali Avropada həftəlik qiymətlər 25% azalaraq 2,98 dollar/kq olub.
• Şimali Avropa - Şimali Amerika həftəlik qiymətlər 13% azalaraq 1,82 dollar/kq olub.
Hətta ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi beynəlxalq hərbi dəniz qüvvəsi mövcud olsa belə, Husilərin ticarət gəmilərinə hücumları keçən həftə davam etdi, o cümlədən şənbə günü raket hücumu və Maersk konteyner gəmisini qaçırmağa cəhd edilib.
Şənbə günü gəmini qaçırma cəhdi daha təsirli olub. Çünki «Maersk» şirkəti bu yaxınlarda Süveyş kanalı vasitəsilə yenidən marşrutu dəyişdirəcəyini elan edən iki daşıyıcıdan biri idi.
Əksər konteyner daşıyıcıları hətta güc patruluna baxmayaraq, gəmilərini Qırmızı dənizdən uzaqlaşdırmağa davam edir. «Maersk» və «CMA CGM» keçən həftənin sonundan etibarən bəzi Qırmızı dəniz yelkənlərini bərpa etmişdilər və mümkün olduqda tədricən tam şəkildə geri dönəcəklərini açıqladılar. Lakin şənbə günü hücumdan sonra Maersk bütün Qırmızı dəniz tranzitlərini növbəti xəbərdarlığa qədər dayandırdı.
Yönləndirilmiş xidmətlər üçün daha uzun səfərlər idxalçılar üçün daha uzun çatdırılma vaxtları və yenilənmiş cədvəllər qorunub saxlanıla bilmədikdə və birdən çox gəmi eyni vaxtda gələrsə, bəzi liman tıxacları təhlükəsi deməkdir, baxmayaraq ki, indiyə qədər geriləmə barədə məlumat verilməmişdir. Daşıyıcıların Qırmızı dənizdəki nasazlıqlardan əvvəl mübarizə apardıqları həddindən artıq tutum indi gediş cədvəllərinə əməl etmək və konteynerləri hərəkətdə saxlamaq üçün hər xidmətdə adi haldan daha çox gəmi istifadə etmək üçün aktivləşdiriləcək.
Bəzi daşıyıcılar “boş vaxt”ı qısaldırlar. Amerika idxal konteynerlərinə boş konteynerlərin qaytarılmasını sürətləndirmək və Asiya mənşəli limanlarda avadanlıq çatışmazlığından qaçmaq məqsədilə təyinat limanlarında oturmağa icazə verilir, çünki boş konteynerlərin geri qayıtması indi daha çox vaxt aparacaq. qovşaqları ixrac etmək.
Təxribatlar həm də okean qiymətlərinin artmasına səbəb olur.
Asiya - Şimali Avropada tariflər təxribat elanlarından bir qədər əvvəllə müqayisədə 173% artaraq 4000$/FEU-dan çox olub. Asiya - Aralıq dənizi qiymətləri iki dəfə artaraq 5000 ABŞ dollarından çox olub. Bu dərəcələr 2019-cu ilin yanvar ayında ikiqat qiymətlərdən çoxdur. CMA CGM Asiya - Aralıq dənizi tariflərinin yanvarın 15-də 6000$/FEU-dan çox artacağını açıqladı. Daşıyıcılar, həmçinin yükgöndərənlər tərəfindən ödənilən ümumi qiymətləri daha da artıra biləcək bir konteyner üçün 500 dollardan 2,700 dollara qədər əlavə ödənişlər elan etdilər.
Şimali Amerikanın Şərq Sahilinə tariflər 52% artaraq 3900$/FEU-a çatıb ki, bu da 2019-cu illə müqayisədə 30% yüksəkdir. Bəzi daşıyıcılar Hindistan - Şimali Amerika konteynerləri üçün əhəmiyyətli əlavə ödənişlər və bütün Asiya - Şimali Amerika daşımaları üçün $500/FEU əlavə ödənişlər əlavə ediblər. yanvarın ortalarından başlayaraq, Şimali Amerika üçün əlavə ödəniş elanları indiyədək geniş yayılmayıb. Qərb Sahilinə olan qiymətlər də kəskin şəkildə artdı, konteyner başına 1000 dollardan çox artaraq 2713 ABŞ dolları/FEU səviyyəsinə yüksəldi, ola bilsin ki, Şərq Sahilinə artan tranzit vaxtının qarşısını almaq üçün Qərb Sahilinə tələbin gözlənilən dəyişməsini əks etdirir.
Əlavə ödənişlərlə, əgər ümumi qiymətlər bu əsas keçmiş Asiya ticarət zolaqları üçün konteyner diapazonu üçün 5-8 min dollara çatarsa, bu dərəcə səviyyələri ilin bu vaxtı üçün normal səviyyədən 2,5-4 dəfə yuxarı olacaq.
