Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycanda “Aİ-95" (”Premium") və “Ai-98" (”Super") markalı benzin bahalaşıb. Hər iki markadan olan benzinin 1 litrinin pərakəndə satış qiyməti 0,20 manat artaraq müvafiq olaraq 1,25 və 1,50 manata çatıb. Bu benzin növləri ölkəmizə xaricdən idxal olunur. İdxalçılar qiymət artımını mənbə ölkələrdə (əsasən Rumıniya) bahalaşma ilə əlaqələndirir.

İdxalçılar iddia edir ki, bu markadan olan benzin sürücülərin az bir qismi tərəfindən istehlak olunur. Bundan başqa, o da vurğulanır ki, qiyməti dövlət (Tarif Şurası) tərəfindən tənzimlənən “Aİ-92" markalı benzində və dizel yanacağında bahalaşma gözlənilmir.

Qeyd edək ki, iqtisadçılar bunun əksini düşünür. Bu bahalaşma dalğasının digər yanacaq növlərinə də sirayət edəcəyi ilə bağlı proqnoz verirlər. Bəs görəsən, növbəti dövrdə hansı yanacaq növü bahalaşa bilər? Əsasən də hamının narahatlıqla gözlədiyi dizelin qiyməti arta bilərmi?

FED.az xəbər verir ki, “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bu sualı cavablandıran iqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov bildirib ki, bu iki yanacaq növü sərbəst bazar qanunları əsasında dəyər tapır: “Aİ-95 ilə Aİ-98 markalı benzinlər qiymətləri hökumət tərəfindən tənzimlənməyən yanacaq növləridir. Bunlar sərbəst bazar qanunları əsasında dəyər tapır və üstəlik də, ölkəmizə kənardan gətirilir. Yəni daxildə istehsal olunmur. Lakin o da var ki, yanacağın sərbəst bazar qiymətlərinə satıldığı ölkələrə diqqət yetirsək, onlarda neftin qiyməti ilə, tələbatla və bir sıra digər amillərlə əlaqədar, tariflərin artdığının şahidi olsaq da, hərdən ucuzlaşdığını da görürük. Bizdə isə bu, baş vermir. Məsələn, Aİ-95 markalı benzin qiyməti sərbəstləşdirildikdən sonra tədricən bahalaşaraq 1,15 manata qədər gəlib çıxsa da, bir dəfə də olsa ucuzlaşma baş vermədi. Halbuki Aİ-95 işlədənlərin çoxu hətta Aİ-92-yə keçdi. Yəni ki, tələbat da azaldı. Amma yenə də qiymət enişi baş vermədi...”

İqtisadçı bildirib ki, bu gün qonşu Gürcüstanda və Rusiyada yanacağın qiymətində bahalaşma var: “Bu, müxtəlif səbəblərlə əlaqədardır. Bizdə bu il tənzimlənən yanacaq qiymətləri arasında Aİ-92 bir dəfə bahalaşdı. Belə ki, 70 qəpikdən 90 qəpiyə qalxdı. Bu da gözlənilən idi. Çünki Aİ-95 bir müddət əvvəl 1,15 azn-ə qalxanda artıq aydın idi ki, Aİ-92 də bahalaşacaq və 90 qəpik olacaq. Bayaq da qeyd etdim ki, Aİ-95 işlədənlərin çoxu Aİ-92-yə keçdi. Aİ-92-nin isə bazarda satış payı onsuz da 80-85 % təşkil edirdi. Bu isə o demək idi ki, Aİ-95-ə tələbat azalsa da, hərçənd ki, yenə qeyd edirəm, qiymət düşmədi, Aİ-92-yə isə tələb genişləndi. Odur ki, qonşu ölkələrdə yanacaq bahalaşmasaydı belə, bizdə növbəti qiymət artımının dizel yanacağı üzrə olacağını proqnoz etmişdim. Aİ-95 ilə Aİ-98-ə gəldikdə isə onların qiymət artımı elə proqnozun gec-tez doğrulacağını bir daha təsdiq edir”.

Bu məsələ ilə bağlı Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban isə Gununsesi.info-ya açıqlamasında bildirib ki, Aİ-95 və Aİ-98 yancağının qiymətinin bahalaşması obyektiv səbəblər üzündən olub: “Ətrafımızdakı dövlətlərin hamısında bu markalı benzinin qiyməti artıb. Hətta Aİ-95 markalı benzin istehsal edən Rusiyanın özündə də bahalaşma olub. Bahalaşmanın səbəbi, şirkətlərin xam malı baha qiymətə almalarıdır. Avqustdan bəri neftin qiymətində 12-13 dollar artım olub. Bu da emal və istehsal qiymətlərinə təsir göstərir”.

İ.Şaban deyib ki, Tarif Şurasının tənzimlədiyi Aİ-92 markalı benizinin qiymətinin bahalaşacağını düşünmür: “Çünki bu yanacağın qiyməti kifayət qədər artıb. 70 qəpikdən 90 qəpiyə artmaqla 30 faiz bahalaşma baş verib. Onun yenidən bahalaşmasına heç bir iqtisadi əsas yoxdur. Dizelin qiyməti sonuncu dəfə 2009-cu ildə artıb. Ondan sonra yanacağın qiymətində iki dəfə dəyişiklik olmuşdusa, burada qiymətlər sabit qaldı. Dizeli ona görə bahalaşdırmadılar ki, bu yanacaq insanların həyatına birbaşa təsir göstərir. Yəni kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalına, şəhərdaxili nəqliyyat xidmətlərinin qiymətinə təsir göstərən amildir. Neftinin qiymətinin aşağı düşməsi ilə yaranan iqtisadi böhranın fonunda dizel bahalaşsaydı insanların sosial vəziyyəti daha da ağırlaşa bilərdi”.

Ekspertin fikrincə, dizelin bahalaşması artıq qaçılmazdır: “Ancaq demək olmaz ki, bu proses belə qalacaq. Lakin bunu elə etmək lazımdır ki, bahalaşma insanların sosial həyatında neonlaşsın. Oktyabr ayında SOCAR-petrolium şirkəti elan etmişdi ki, dizel yanacağının sıxılmış qaza keçilməsi üçün İtaliya avadanlıqlarının quraşdırılmasının qeydiyyatına başlanılır. Gələn ilin birinci rübündə SOCAR-ın yanacaqdoldurma məntəqələrində sıxılmış qazdan istifadə ediləcək. Burada yanacağa xeyli qənaət etmiş olacaqlar”.