Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsi fiziki şəxslərin əmək hüquqlarının və bu hüquqların həyata keçirilməsini təmin edən qaydaların minimum normalarını müəyyən edir. Bəs uşaqlarını təkbaşına böyüdən valideynlərlə bağlı nələr nəzərdə tutulub?
“Veteran pulu” niyə artırılmadı? – RƏSMİ AÇIQLAMA
FED.az xəbər verir ki, mövzu ilə bağlı suala əmək qanunvericiliyi üzrə ekspert Nüsrət Xəlilov aydınlıq gətirir.
Əmək Məcəlləsinin bəzi maddələrində uşaqlarını təkbaşına böyüdən valideynlər üçün müəyyən əlavə güzəşt və hüquqlar nəzərdə tutulub. Məcəllənin 51-ci maddəsinə görə, əmək müqaviləsi işçinin peşəkarlıq səviyyəsini və müvafiq əmək funksiyasını icra etmək bacarığını yoxlamaq məqsədilə sınaq müddəti müəyyən edilməklə bağlanıla bilər. Lakin hamilə və üç yaşına çatmamış uşağı olan qadınlarla, habelə üç yaşınadək uşağını təkbaşına böyüdən kişilərlə əmək müqaviləsi bağlanarkən sınaq müddəti müəyyən edilə bilməz. Bu halda valideyn işə qəbul edilərkən uşağını təkbaşına böyüdən valideyn olduğunu sübut edən sənədləri iş yerinə təqdim etməlidir.
Əmək Məcəlləsinin 65-ci maddəsinə əsasən, işçilərin peşəkarlıq səviyyəsinin yoxlanılması, ixtisasına, sənətinə müvafiq olaraq onların tutduğu vəzifəyə (peşəyə) uyğun olduğunu aşkara çıxarmaq məqsədilə, bu Məcəllənin 66-cı maddəsində göstərilən işçilər istisna olunmaqla, qalan bütün işçilərin attestasiyası keçirilə bilər. Lakin uşağının üç yaşınadək olan müddətdə sosial məzuniyyətdə olan və həmin məzuniyyət bitdikdən sonra bir ildən az müddətdə müvafiq vəzifədə (peşədə) çalışan qadınlar, həmçinin uşağını təkbaşına böyüdən kişilər attestasiya oluna bilməz.
Əmək müqaviləsinin ləğv olunması qadağan edilən işçilər və hallar Əmək Məcəlləsinin 79-cu maddəsi ilə müəyyən olunub. Həmin maddəyə əsasən, işəgötürən tərəfindən hamilə, habelə üç yaşınadək uşağı olan qadınların, üç yaşınadək uşağını təkbaşına böyüdən kişilərin əmək müqaviləsinə xitam verilə bilməz.
Əmək Məcəlləsinin 91-ci maddəsinə əsasən, işçilərin ayrı-ayrı kateqoriyalarına, onların yaşı, səhhəti, əmək şəraiti, əmək funksiyasının xüsusiyyətləri və digər hallar nəzərə alınaraq bu Məcəllə ilə və müvafiq normativ hüquqi aktlarla, habelə əmək müqaviləsinin, kollektiv müqavilənin şərtləri ilə qısaldılmış iş vaxtı müəyyən edilə bilər. Qısaldılmış iş vaxtının müddəti həftə ərzində 16 yaşınadək işçilər üçün 24 saatdan, 16 yaşdan 18 yaşadək işçilər və orqanizmin funksiyalarının 61-100 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş işçilər üçün, həmçinin hamilə və yaşyarımadək uşağı olan qadınlar və 3 yaşınadək uşağını təkbaşına böyüdən valideynlər üçün 36 saatdan artıq olmamalıdır.
Əmək Məcəlləsinin 98-ci maddəsində gecə vaxtı yerinə yetirilən işlərə cəlb edilməsinə yol verilməyən işçilərin dairəsi müəyyən olunub. Həmin maddəyə əsasən, hamilə, 14 yaşınadək uşağı olan, həmçinin əlilliyi təsbit edilmiş uşağı olan qadınlar (bu Məcəllənin 242-ci maddəsi nəzərə alınmaqla), üç yaşınadək uşağını təkbaşına böyüdən kişilər gecə vaxtı yerinə yetirilən işlərə yalnız onların yazılı razılığı ilə cəlb edilə bilərlər.
Əmək Məcəlləsinin 117-ci maddəsində uşaqlı qadınlar üçün əlavə məzuniyyətlər də nəzərdə tutulub. Həmin maddəyə əsasən, əsas və əlavə məzuniyyətlərin müddətindən asılı olmayaraq, 14 yaşınadək iki uşağı olan qadınlara 2 təqvim günü, bu yaşda üç və daha çox uşağı olan, həmçinin əlilliyi olan uşağı olan qadınlara isə 5 təqvim günü müddətində əlavə məzuniyyət verilir. Uşaqlarını təkbaşına böyüdən ataların, həmçinin uşaqları övladlığa götürmüş şəxslərin də yuxarıda nəzərdə tutulan əlavə məzuniyyətdən istifadə etmək hüququ vardır.
Əmək Məcəlləsinin 133-cü maddəsinə görə, istehsalın və işin normal gedişini tənzimləmək, məzuniyyətlərin uçotunun düzgün aparılmasını təmin etmək məqsədilə hər il yanvar ayının sonunadək əmək məzuniyyətlərinin verilməsi üçün növbəlilik cədvəlləri tərtib oluna bilər. 16 yaşınadək uşaqları təkbaşına böyüdən valideynə və ya qəyyuma onların arzusu ilə əlverişli vaxtda əmək məzuniyyəti verilə bilər.
Mənbə: Nüsrət Xəlilov: “Əmək qanunvericiliyinin praktiki izahı” kitabının 2025-ci il nəşri
