Türkiyədə mənzil qiymətlərinin kəskin artması mənzil investisiyalarının xaricilər üçün cəlbediciliyini itirməsinə səbəb olur.
FED.az xəbər verir ki, müharibə şəraitindən ötrü ölkəsini tərk edən rus və ukraynalıları nəzərə almasaq, Türkiyəd xaricilərə ev satışında illik azalma 40% olub. Mütəxəssislər hesab edir ki, bahalaşma nəticəsində əmlak almaq istəyən investorlar Portuqaliya, İspaniya və Yunanıstana üz tuta bilərlər.
Mənzil satışlarında azalma tendensiyası davam etsə də, məlumatlar mənzilə əlçatanlığın gündən-günə çətinləşdiyini göstərir. Mütəxəssislərin fikrincə, əcnəbilərə satışın azalması qiymət artımının təsirinin geniş yayıldığını, vətəndaşlıq şərtləri ilə bağlı yeni tənzimləmə isə digər amil kimi göstərilir.
Mənzil sektoru yüksək inflyasiya, alıcılıq qabiliyyətinin azalması, artan xərclər, maliyyə çətinlikləri, geosiyasi risklər və tənəzzül gözləntiləri ilə dolu bir ili geridə qoymağa hazırlaşır. Məlumatlar isə sektordakı kövrəkliyə işarə edir.
TÜİK-in oktyabr ayı məlumatlarına görə, ev satışlarında illik 25,3 faiz, ipotekalı ev satışlarında isə 52,7 faiz azalma var. Türkiyədə birinci əldən mənzil satışlarının sayı oktyabr ayında bir əvvəlki ilin eyni ayına görə yüzdə 22 azalarkən, ikinci əl mənzil satışlarının yüzdə 26,7 azaldığı müşahidə edilir.
Məlumatlara görə, ən çox mənzil satışı milliyyətə görə Rusiya vətəndaşlarına edilib, eyni zamanda sektorda müharibənin təsiri hiss olunub. Oktyabr ayında Rusiya vətəndaşları Türkiyədən 2 min 23 ev alıb. Rusiya vətəndaşlarını müvafiq olaraq 498 yaşayış yeri ilə İran, 310 yaşayış yeri ilə İraq və 216 yaşayış yeri ilə Ukrayna izləyib.
Digər tərəfdən məlumatlarda xaricilərə ev satışının gedişatı diqqət çəkir. TÜİK-in 2021-2022-ci illərdə xaricilərə mənzil satışları müqayisə edildikdə, xüsusilə ilin ikinci yarısından sonra azalma tendensiyası diqqəti çəkir. Bəs, ekspertlər bu enişi necə qiymətləndirir?
Qiymətlərin artması əcnəbilərin də motivasiyasının itməsinə səbəb olur.
TSKB Əmlak Qiymətləndirməsinin baş direktoru Makbule Yonel Maya, “Mənzil qiymətləri çox artdı, 1 illik müddətdə 3 dəfə artdı. Bu, istər-istəməz əcnəbilər üçün də artımdır. Mənzil qiymətlərinin artması da əcnəbilərin motivasiyasını itirə bilər.
Yonel Maya vətəndaşlıq müraciətində alınacaq daşınmaz əmlakın dəyərinin 250 min dollardan 400 min dollara yüksəldilməsinin də bu vəziyyətə təsir edə biləcəyinə diqqət çəkir və burada hovuzun məhdud olduğunu bildirib.
Rusiyanın təsiri olmadan vəziyyət daha da pisləşə bilər
Aşağı səviyyələrdə qalmamaq üçün ev satışlarında rus effektinin müşahidə olunması mühüm faktordur.
Rusiyanın təsiri olmasaydı vəziyyətin daha dəhşətli olacağını ifadə edən Yönel Maya, “Rusiyanın ötən illərdəki satış ortalamalarına baxdığımızda satışlar 800 ədəddən 2023 ədədə yüksəldi. Rusiyanın təsiri ilə 5400 nəfərlik qrupa getmək uğurdur, çünki onun ümumi içindəki payı 5 faizə çatıb”, o deyir.
Mənzilə yüksək tələbat dövrü arxada qalıb
Rusların keçmişlə maraqlandığına işarə edən İstanbul Əmlakçılar Palatasının sədri Nizamettin Aşa, müharibənin təsirlərinin daha çox kirayələrdə göründüyünü bildirir.
Son zamanlar ümumilikdə bütün satışlarda azalma olduğunu bildirən Aşa qiymətlərin alıcılıq qabiliyyətinin üstündə olduğunu bildirir. Bu, tələbatın azalmasına gətirib çıxarır. Pik tələb dövrünün bitdiyinə işarə edən Aşa, “Satışlar vahidlər əsasında aparılmalıdır. “Bir faizə baxmaq çaşdırıcı ola bilər” deyir.
Xaricilər ölkələr arasında qiymətləri müqayisə etməyə başladılar
Yüksək rəqəmlər həm də xarici investorlar üçün ölkələrarası müqayisələrə səbəb olur. Yonel Maya xarici mənzil satışlarında ən aktiv bölgələri Portuqaliya, İspaniya və Yunanıstan kimi qeyd edir.
