Türkiyədə əcnəbilər üçün çoxlu vakansiyalar var və bunlar təkcə turizm sektorunda deyil.

Türkiyədə illik inflyasiya 65%-ə yaxınlaşıb

İş tapmaq çətin deyil, hətta yerli dili bilməyə də ehtiyac yoxdur. Burada bütün addımları keçməyə kömək edəcək ətraflı təlimatlar var. Azərbaycanlılar üçün Türkiyədə iş axtarmaq başqa ölkə vətəndaşlarına nisbətən daha asandır – dil eynidir, insanlar arasında əla münasibət var, üstəlik mentalitet də demək olar eynidir.

İndi isə rəqəmlərə qayıdaq:

2024-cü ilə qədər Türkiyə iqtisadiyyatı zəifləmiş vəziyyətdədir. Yüksək inflyasiya var və milli valyutanın məzənnəsi son dərəcə qeyri-sabitdir – ilin sonuna Türkiyədə 1 dollar 30 lirə ətrafındadır, illik inflyasiya 65%-dir, istanbulda ümumiyyətlə 75%-dir.

Buna baxmayaraq, ölkə inkişaf edir. 2023-cü ilin ikinci rübünün nəticələrinə əsasən, Türkiyə ÜDM artımına (+3,8%) görə OECD-də ikincidir ki, bu da əksər Avropa ölkələrinin göstəricilərini üstələyir.

Son illər Türkiyəyə ərəb ölkələrindən cidid axın olmasına və ucuz işçi qüvvəsinin artmasına baxmayaraq, ölkədə işsizlər və iş axtaranlar kifayət qədərdir – işsizlər aktiv əhalinin 9-10%-ni təşkil edir.

Ancaq bu rəqəmlər əsasən ölkənin mədəni xüsusiyyətləri ilə izah olunur. Məsələn, Türkiyədə işləyən qadınların sayı azdır, çünki onların çoxu işlə təmin olunmaqdansa ev işləri ilə məşğul olmağa üstünlük verir.

İstənilən halda əcnəbilər yerlilərlə iş üçün nadir hallarda rəqabət aparırlar: onlar başqa sahələrdə iş tapırlar.

Türkiyəyə ehtiyacımız varmı?

Türkiyədə xarici işçi qüvvəsinin əsas bazarı keçmiş SSRİ ölkələri (Türkmənistan, Azərbaycan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Ukrayna, Gürcüstan, Rusiya və s.) hesab olunur. MDB ölkələri, xüsusilə də Rusiya ilə ticarət əlaqələri böyük olduğu üçün Türkiyəli sahibkarlara xüsusilə rus dilini yaxşı bilən işçilər lazımdır.

Mövsümi işçilərə tələbat var: bura animatorlar, bələdçilər, rəqqaslar, modellər, yay üçün ingilis dili müəllimləri. Bundan əlavə, Türkiyədə daimi olaraq qadın işçi çatışmazlığı var, ona görə də müvafiq saytlarda dayə və baxıcı, qulluqçu, ixtisaslı tibb bacısı, ofisiant, tikişçi, bərbər kimi çoxlu vakansiyalar var.

Daşınmaz əmlak bazarının sürətli inkişafı ilə əlaqədar ölkədə inşaatçılar, rieltorlar, mühəndislər və dizaynerlər tələb olunur. Həkimlərə, müəllimlərə və İT işçilərinə də güclü tələbat var.

Türkiyədə əcnəbi üçün necə iş tapmaq olar

Axtarmağın ən asan yolu ixtisaslaşmış bir agentliyə müraciət etməkdir. Burada bir çox "amma" var. Əvvəla, bu cür şirkətlərin xidmətləri 200-500 dollara başa gələcək. Təşkilat haqqında məlumat xüsusilə diqqətlə yoxlanılmalı olacaq, çünki bazarda çoxlu fırıldaqçılar var.

Türkiyədə qeyri-qanuni işləmək mümkündürmü?

Rəsmi qadağaya baxmayaraq, praktikada bir çox insan bu şəkildə işləyir.

Qeyri-rəsmi məşğulluğa razı olmaq məsləhət deyil: Türkiyə hakimiyyəti bu məqamı diqqətlə izləyir, qeyri-qanuni immiqrantlar cəzalandırılır (deportasiya və cərimələr mümkündür). Bundan əlavə, qeyri-leqal işçi bütün sosial təminatlardan məhrumdur.

Türkiyədə iş axtarış saytları və vakansiyalar

Tədqiq ediləcək ilk mənbə Türkiyə Məşğulluq Xidmətidir (İŞKUR). Burada yerli əmək bazarı haqqında aktual məlumatlar tapmaq, həmçinin iş axtarışı üçün qeydiyyatdan keçmək, təlim imkanlarını araşdıra və biznesə başlamaq üçün məsləhət almaq olar.

Bu məqsədlə Hökumət İnvestisiya Portalını da ziyarət etmək lazımdır. O, iqtisadiyyatın perspektivli sahələri, vergi sistemi, yaşayış icazəsi və ya vətəndaşlığın alınması üsulları haqqında məlumat verir.

Nüfuzlu iş saytları

HH (rus dili)

SecretCV.com (Türkiyə)

Yenibiris (türk)

Kariyer (türk)

CareerJet (Türkiyə)

Isinolsun (türk)

Eleman (türk)

Isbul.net (Türkiyə)

Türkiyədə vakansiyalar (ingilis dili)

İstanbulda İş (İngilis dili)

Telegram kanalları və söhbətləri

Türkiyədə işləmək | İstanbul

IT işi: Türkiyə və uzaqdan iş

Relogame & ReloIT Türkiyə

Türkiyə və proqramçılar | O

Türkiyədə təcrübə keçmək

Türkiyə əcnəbilərə dünyanın başqa bir yerində iş təcrübəsi əldə etmək imkanı verən Aiesec təcrübə proqramını təklif edən ölkələr sırasındadır. Hər il bu məqsədlə 4500-ə yaxın yer ayrılır ki, bu da 30 yaşa qədər mütəxəssislər və tələbələr üçün açıqdır. Mübadilələr tez-tez müxtəlif şirkətlərin işçiləri arasında təşkil edilir.

Vakansiyaları tapmaq üçün üsullar

- LinkedIn-də qeydiyyatdan keçmək yaxşıdır - orada Türkiyədə ofisləri olan beynəlxalq şirkətlərdə vakansiyalar axtarmaq olar.

- Əgər turizm sənayesi maraqlıdırsa, əsas tur operatorlarının - Tui, Teztour, Anextour, Coral Travel, Sunmar saytlarına diqqət yetmək lazımdır. Ən aktiv təkliflər turizm mövsümünün  başlamasından bir neçə ay əvvəl başlayır.

- Daşınmaz əmlak sahəsində işləmək üçün isə yerli agentliklərlə əlaqə saxlamaq tələb olunur.

Dil biliyi

Türkiyə dil biliyi baxımından tolerant ölkədir. Buruda türk dili biliyi ilk növbədə o şirkətlərə lazımdır ki, yalnız fəaliyyətləri yerli sakinlərə yönəlmiş olsun. Xaricilər üçün belə hallar nadirdir, ona görə də rus və ya ingilis dilini bilmək çox vaxt kifayətdir.

Söhbət kurortlarda müvəqqəti işlərdən gedirsə (xidmət işçiləri, bərbərlər və s.), onda ümumiyyətlə xarici dildə danışmaq lazım deyil. Yalnız istisnalar animatorlar və bələdçilərdir. Onların vəziyyətində ingilis dilini yaxşı bilmək maaşlarını əhəmiyyətli dərəcədə artırır, çünki bu, onlara müxtəlif ölkələrdən gələn qonaqlarla nüfuzlu otellərdə işləməyə imkan verir.

Diplomun təsdiqi

Yalnız yüksək ixtisaslı mütəxəssislərə aiddir. Bu işdə ən çətin proses həkimlər üçündür (əslində əksər ölkələrdə olduğu kimi). İşəgötürənə yalnız təsdiq edilmiş diplom və təcrübə kifayət deyil, həm də peşəkar imtahandan keçmək lazımdır. İmtahan çətin olsa da, qarşılığında türk mütəxəssislərlə bərabər yüksək qazanc əldə etmək imkanı yaranır.

Xaricilərin Türkiyədə işləyə biləcəyi və işləyə bilməyəcəyi yerlər

Yerli qanunlara görə, yalnız ən azı beş Türkiyə vətəndaşı işləyən şirkət əcnəbini işə götürə bilər. Əcnəbi mütəxəssisə təklif olunan rəsmi maaş ölkədəki minimumdan çox olmalıdır. Üstəlik, hüquqi formallıqlar var: əcnəbiləri işə götürmək üçün işəgötürən ərizə verməli, sənədləri toplamalı, rüsum ödəməlidir.

Bu o deməkdir ki, əcnəbilərin kiçik şirkətlərdə iş tapmaq şansı azdır, əcnəbilər əsasən iri və orta biznes, eləcə də Türkiyədə ofisləri olan beynəlxalq şirkətlər tərəfindən işə götürülür.

Xaricilər üçün qadağan olunmuş vəzifələrin siyahısı

Dövlət işçisi

Vəkil, notarius, hakim, prokuror, polis

Bəzi tibbi ixtisaslar: baytar, diş həkimi, tibb bacısı, özəl klinika müdiri

Dənizçilik peşələri: kapitan, balıqçı, mexanik və Türkiyə sularında fəaliyyət göstərən gəminin hər hansı ekipaj üzvü

Özəl və dövlət qurumlarında mühafizəçi

Bütün digər fəaliyyət sahələri bu və ya digər formada əcnəbilər üçün açıqdır.

Türkiyədə işləməyin xüsusiyyətləri

Yerli hakimiyyət orqanlarının rəsmi icazəsi ilə ölkədə işə düzələn əcnəbi Türkiyədə bütün əmək standartları ilə qorunur.

Ölkədə 12 yaşından işləməyə icazə verilir, iş günü 8 saat, həftəlik isə 45 saatdır. Regional əmək idarələri bu standartlara nəzarət edir, gündə iş vaxtından artıq işləməyə icazə verir - üç saatdan çox olmayan, lakin ildə 90 əlavə saatdan çox olmayaraq.

İş vaxtından artıq iş zamanı 50% əlavə ödənilməlidir.

Hər ödənişli məzuniyyətin minimum müddəti 12 iş günüdür.

Maaşlar lirə ilə verilir. Müqaviləyə əsasən, onun ölçüsü dolların məzənnəsinə bağlana bilər, sonra konkret məbləğ ödəniş zamanı hesablanır.

Müəyyən müddətli müqavilə bağlayan işçi üzrlü səbəb olmadan işdən çıxarılıbsa, müqavilənin qalan bütün müddəti üçün əmək haqqı məbləğində kompensasiya tələb etmək olar. Ancaq bunun üçün məhkəməyə gedib yerli vəkil axtarmaq lazımdır.

İş icazəsi və yaşayış icazəsinin alınması

Addım 1. İş icazəsi

Türkiyədə üç növ iş icazəsi var.

- Müvəqqəti (Süreli Çalışma İzni)

İlk dəfə belə bir müraciət üçün müraciət edən əcnəbilərə verilir. Etibarlılıq müddəti bir ildir. Onu üç il uzatmaq olar, ancaq işi dəyişmək olmaz. Daha üç ildən sonra icazə yenidən uzadıla bilər, bu zaman işəgötürəni dəyişmək olar, amma ixtisası dəyişmək olmaz.

- Daimi (Süresiz Çalışma İzni)

Ən azı altı il ölkədə qanuni işləyən və ya ən azı səkkiz il Türkiyədə yaşayan əcnəbilərə verilir.

- Sahibkarlar üçün (Bağımsız Çalışma İzni)

Öz biznesinizi idarə etməyə icazə verən icazə yalnız ölkədə ən azı beş il yaşamış və biznesinin Türkiyə üçün faydalı və ya iqtisadi cəhətdən sərfəli olacağını sübut edə bilən şəxslərə verilir.

Bəzi kateqoriya vətəndaşlara iş icazəsi vaxtı və iş yeri göstərilmədən verilir. Buraya qaçqınlar, Aİ vətəndaşları və onların ailə üzvləri, peşəkar idmançılar, Türkiyə vətəndaşlarının həyat yoldaşları və uşaqları daxildir. Amma ikinci halda, uşaq 18 yaşına çatmamış ölkəyə daxil olmalı və yerli məktəbi və ya universiteti bitirməlidir.

İş icazəsini haradan almaq olar

İcazə almaq üçün iki yol var.

1) Birbaşa Türkiyədə. Yalnız ölkədə ən azı altı ay yaşamaq icazəsi olan əcnəbilər üçün uyğundur.

2) Ölkənizdəki Türkiyə konsulluğunda sənədlər paketini təqdim etməli olacaqsınız: əmək müqaviləsinin əsli, şirkət rəhbərinin imzasını təsdiq edən sənəd, habelə bu sənədlərin surətləri.

Ərizə qəbul edildikdən sonra vətəndaşa işəgötürənə məlumat verilməli olan bir nömrə verilir. Növbəti on gün ərzində o – yəni işəgötürən, aşağıdakı sənədləri Türkiyənin Əmək Nazirliyinə təqdim etməlidir.

İş icazəsi üçün ərizə (doldurulmuş və çap edilmiş)

Şirkətin il üçün vergi hesabatı

Kapitalın miqdarını və səhmdarların tərkibini göstərən Ticarət Reyestrindən çıxarış

Potensial işçinin pasportu, həmçinin türk dilinə tərcümə edilmiş və notarius tərəfindən təsdiq edilmiş diplom və sertifikat

Ətraflı təlimat Əmək Nazirliyinin rəsmi saytında mövcuddur.

Baxış müddəti bir ay yarımdır. Qərar telefon və ya e-poçt vasitəsilə bildirilir.

Qeyd! Əgər vətəndaş Türkiyədə daimi yaşamağı planlaşdırırsa və əmək bazarına məhdudiyyətsiz giriş əldə etmək istəyirsə (iş icazəsi almadan), yerli vətəndaşlıq üçün müraciət etməyi düşünmək olar. Türkiyədə pasportun üç ay ərzində alına biləcəyi bir dövlət proqramı var. Şərtlərdən biri 400 min dollar məbləğində daşınmaz əmlak almaqdır.

200 min dollar və ya daha çox dəyəri olan daşınmaz əmlak sahibləri yaşayış icazəsi ala bilərlər. Bu növ yaşayış icazəsi işləmək hüququ vermir (icazə ayrıca alınmalı olacaq), lakin Türkiyədə beş il yaşadıqdan sonra naturalizasiya yolu ilə vətəndaşlıq tələb etmək mümkün olacaq.

Addım 2. İş vizası və yaşayış icazəsi

Əgər iş icazəsi ilə hər şey qaydasındadırsa, Türkiyə Respublikasının Konsulluğuna yenidən müraciət edərək aşağıdakı sənədlər t əqdim olunmalıdır:

Konsulluğun saytında göstərilmiş doldurulmuş ərizə forması

Təklif olunan viza üçün kifayət qədər etibarlılıq müddəti olan pasportun surəti və əsli, həmçinin türk dilinə təsdiq edilmiş tərcüməsi

İki şəkil

İmza sirkulyarlı əmək müqaviləsi və işəgötürəndən potensial işçi üçün viza tələb edən ərizə

Diplom/sertifikat türk dilinə tərcümə edilmiş və notarial qaydada təsdiq edilmişdir

İş vizası aldıqdan sonra 180 gün ərzində ölkəyə daxil olmaq tələb olunur.

Türkiyədə iş vizası haqqında daha ətraflı məlumatı rəsmi internet saytından əldə etmək olar.

İş icazəsi verdikdən sonra yaşayış icazəsi almalıyam?

Türkiyə Daxili İşlər Nazirliyinin saytındakı izahatlara görə, iş icazəsi etibarlılıq müddəti ərzində yaşayış icazəsi kimi qəbul edilir. Buna görə ayrıca yaşayış icazəsi tələb etməyə ehtiyac yoxdur. Türkiyəyə daxil olduqdan sonra 20 gün ərzində regional miqrasiya xidməti şöbəsində qeydiyyatdan keçmək tələb olunur.

Populyar ixtisaslar və vakansiyalar

İş saytlarında təklif olunan vakansiyalara nəzər salsanız, Türkiyədə ən çox tələb olunan üç kateqoriyalı mütəxəssisi müəyyən edə bilərsiniz.

Yüksək ixtisaslı: müəllimlər (rus və ingilis dili, dəqiq elmlər), mühəndislər, proqramçılar, sistem administratorları, həkimlər, dizaynerlər, memarlar, ixtisaslı satış menecerləri, rieltorlar.

Dar ixtisas: inşaatçılar, qaynaqçılar, quraşdırıcılar, elektrikçilər, dönərlər, avadanlıq operatorları, mebel dizaynerləri və montajçılar, manikür ustaları, bərbərlər, tibb bacıları, masaj terapevtləri və fizioterapevtlər.

Xüsusi biliklər olmadan: animatorlar, ofisiantlar, dayələr və baxıcılar, qulluqçular, administratorlar, təmizlikçilər, satıcılar, modellər və rəqqaslar.

Ən çox tələb olunanlar xidmət sektoru, turizm və tikinti sahəsində mütəxəssislərdir.

Rus dili olan mühacirlər daha çox hansı sahələrdə işləyirlər?

Turizm və qonaqpərvərlik sənayesi

Təhsil (müəllimlər, müəllimlər, tərcüməçilər)

Tikinti və daşınmaz əmlak (rieltorlar, satış menecerləri, inşaatçılar)

Veb inkişafı (proqramçı)

Satış (satış nümayəndəsi, menecer)

Tibb (müxtəlif ixtisaslar üzrə həkimlər)

Türkiyədə maaşlar

Türkiyədə minimum əmək haqqı dövlət səviyyəsində müəyyən edilir. 2023-cü ilin yayında yüksək inflyasiya səbəbindən əmək haqqı 10 008 türk lirəsindən (380 dollar) 13 414 türk lirəsinə (təxminən 500 dollar) yüksəldilib.

Təbii ki, bunlar Avropa ilə müqayisədə ən yüksək rəqəmlər deyil. Lakin MDB ölkələrinin əksəriyyətində vəziyyət daha acınacaqlıdır.

Türkiyədə minimum əmək haqqı ilə yaşamaq mümkündürmü?

Kreditlər və ipoteka olmasa, Türkiyədə minimum əmək haqqı ilə pis-yaxşı yaşamaq olar. Əhalinin böyük bir faizi bunu alır. O cümlədən immiqrantlar; həmçinin "minimum əmək haqqı ilə" - animatorlar, ofisiantlar və otel işçiləri kimi demək olar ki, bütün mövsümi işçilər.

Dövlət qulluqçuları üçün minimum əmək haqqı daha yüksəkdir (təxminən 850 dollar), lakin əcnəbilər Türkiyə vətəndaşlığını alana qədər bu vəzifələrə müraciət etmək hüququna malik deyillər.

Əgər iş icazəsi varsa, maaş ən azı rəsmi minimum əmək haqqı olmalıdır. Bu şərtə əməl etməyənlər cərimə olunur.

Ən gəlirli sahələr İT, informasiya və rabitə, maliyyə, səhiyyə, elmi fəaliyyət, daşınmaz əmlak və tikintidir. Burada aylıq gəlir 1,5-3,5 min dollar və yuxarıdır. Otel və restoran biznesinin administratorları və işçiləri ən az maaş alırlar - ayda təxminən 500-700 dollar.

Türkiyədə ixtisas üzrə orta əmək haqqı (vergidən əvvəl)

Vəkil 46,200 dollar

Maliyyə analitiki 43,460 dollar

Həkim 41 420 dollar

İT mütəxəssisi $38,900

Proqram mühəndisi $36,290

Satış meneceri $35,550

Moda dizayneri 27 840 dollar

İnşaat mühəndisi 27,370 dollar

Biznes analitiki $27,000

Müəllim $23,970

Memar 20,830 dollar

Qrafik dizayner 18,200 dollar

Mühasib 16,780 dollar

Kassir 14,420 dollar

Müştəri Dəstəyi Meneceri $11,400

Tibb bacısı 10 580 dollar

İstanbulda və digər böyük şəhərlərdə daha çox qazanırlar. Türkiyə və ya nüfuzlu Avropa universitetinin diplomunuz varsa, daha yüksək maaşa da arxalana bilərsiniz.

Göründüyü kimi, Türkiyədə iş tapmaq elə də mümkünsüz iş deyil. Yeganə məsələ – ödənişdir. Axı burada ən çox qazanan insanlar axtarılan ixtisasa malik olan və bacarıqlarını sübut etmək imkanı olanlardır. Tikinti-quraşdırma sənayesində ixtisaslı mütəxəssislər və peşəkarlar ölkədəki yaşayış səviyyəsinə və qiymətlərə nisbətən layiqli pul qazanacaqlar.

Daha yüksək maaş istəyənlər isə Avropa ölkələri ilə maraqlana bilərlər.