Vətəndaşlar pul vəsaitlərini etibarlı yerdə saxlamağa və yığımlarını inflyasiyadan qorumağa çalışırlar. Əmanətlərindən faizlə gəlir götürmək istəyənlər, adətən, banklara üz tutur və ya pullarını milli və xarici valyutada saxlamağa üstünlük verirlər. Ölkədə geniş istifadə edilməsə də, yığımların saxlanma vasitələrindən biri də pulu qızıla çevirməkdir. 

Eləcə də bax: Azərbaycanın bu il qızıl ixracından gəlirləri - 19%-DƏK AZALIB

Hazırda əmtəə birjalarında qiymətli metalın 1 unsiyası təxminən 1750 ABŞ dollarıdır. Qızıl siyasi dəyişikliklərdən və iqtisadi böhrandan təsirlənməyib sabitliyini qoruyan maliyyə vasitəsi kimi dəyərləndirilir. Bu qiymətli metal dünyada məhdud miqdarda olduğu üçün xüsusilə böhranlı dövrlərdə bahalaşır. Qlobal ehtiyat valyutaları hesab edilən dollar, avro, funt sterlinq və İsveçrə frankının dəyəri isə həmin ölkələrin iqtisadi vəziyyətindən asılı olur. 

Qızıl torpaqdan sonra ən dəyərli aktiv hesab edilir. Ona görə də vəsaitlərin qızılla saxlanılması dünya ölkələrində geniş yayılıb. Cəmiyyətin qızıla maraq göstərdiyi ölkələrdə banklar vətəndaşlara cari və depozit hesablar kimi, qızıl hesabları da yaradırlar. Belə banklar vətəndaşların qızıl külçələrini xüsusi anbarlarda saxlayırlar. Azərbaycan vətəndaşları isə qızılı daha çox zinət əşyası kimi alıb-saxlamağa üstünlük verirlər. 

Qızıla pul yatırmaq təkcə fərdi investorlar üçün deyil, dövlətlər üçün də maraqlıdır

Qızıl inflyasiyaya tabe olmadığına görə həmişə güclü dövlətlərin diqqətini çəkib. İnkişaf etmiş ölkələrin bütün ehtiyatlarının təxminən 30 faizinin qızılla saxlanılması təsadüfi deyil. Proqnozlara əsasən, hasilat bu templə davam edərsə, 2034-cü ildə qızıl ehtiyatları tükənə bilər. Lakin bu, o demək deyil ki, inkişaf etmiş bütün ölkələr qızıl ehtiyatı toplayır. Məsələn, Kanadada qızıl mədənləri yoxdur və bu dövlət başqa ölkələrdən də qızıl satın almır. Ümumiyyətlə, dünyanın inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan bir çox ölkələrinin qızıl ehtiyatları ya ümumiyyətlə, yoxdur, ya da çox azdır.

Ölkəmizə gəlincə, Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun ötən ilin yekunlarına həsr edilmiş illik hesabatına əsasən, fondun 101,8 ton qızılı (3 milyon 272,975 min troya unsiyası) var. Həmin tarixə olan qiymətləndirməyə görə, fondun qızıl ehtiyatının dəyəri 5,92 milyard dollardır. 

Ölkəmiz qızıl ehtiyatlarını mütəmadi olaraq artırır

FED.az xəbər  verir ki, Milli Məclisin deputatı, parlamentin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vüqar Bayramov bildirir ki, Azərbaycan qızıl ehtiyatlarını mütəmadi artıran ölkələrdəndir: "Dövlətin qızıl ehtiyatlarının ötən illərlə müqayisədə dəfələrlə artması bunu təsdiq edir. Əsas səbəbi isə yerli istehsalın artmasıdır. Gədəbəydə, eləcə də işğaldan azad edilmiş Kəlbəcər və Zəngilan rayonlarındakı qızıl yataqlarının hasilatını nəzərə alsaq, növbəti illərdə ehtiyatların daha da artacağını deyə bilərik. Həmin qızıl yataqlarının ehtiyatı kifayət qədər çoxdur". 

V.Bayramovun sözlərinə görə, qızıl ehtiyatına sahib olmaq ölkələr üçün əhəmiyyətlidir: "Bu, xüsusilə böhran dövründə qızıl ehtiyatlarının satılaraq nağdlaşdırılması və pula olan tələbatın ödənilməsi baxımından vacibdir. Qızıl strateji məhsul hesab edilir, yəni qısa zamanda dönər valyutalara çevrilir. Qlobal maliyyə böhranları dövründə qızıla tələbat daha da artır. Orta və uzunmüddətli dövrdə qızıl ehtiyatlarının artırılması ölkənin regional və qlobal böhranlara çevik reaksiya verməsinə, rezervlərin şaxələndirilməsinin diversifikasiyasına imkan yaradır. Diversifikasiya kapitalın və investisiyanın kapital riskini azaltmaq üçün müxtəlif obyektlər arasında paylanmasıdır. Belə olan halda, rezervlər xarici təsirlərdən və risklərdən daha çox sığortalanır. Rezervlərin diversifikasiyası və xarici böhranlara çevik reaksiyaların verilməsi prioritet olduğuna görə ölkəmiz də qızıl ehtiyatlarını artırmağa üstünlük verir".

Qızıla investisiya yatırmaq qısamüddətli yığımlar üçün sərfəli deyil

İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov qeyd edir ki, qızıl vəsaitlərin saxlanılması üçün bütün dövrlərin ən etibarlı vasitəsidir: "Sadəcə, qısamüddətli yığımlar üçün sərfəli deyil. Bu gün 100 manatı qızıla çevirib 3 ay sonra onu yenidən manata dəyişmək məqsədəuyğun deyil. Vəsaiti uzunmüddətli dövr üçün qızılla saxlamaq daha yaxşıdır. Ümumiyyətlə, burada differensial yanaşma olmalıdır. Yəni istər ailə büdcəsi, istərsə də fərdi və ya fond olsun, mövcud ehtiyatların bir formada saxlanılması doğru deyil. Necə deyərlər, bütün yumurtaları bir səbətə yığmaq olmaz, çünki səbət düşdükdə hamısı qırıla bilər. Bunun mahiyyəti risklərin sığortalanmasına əsaslanır. Ona görə də ehtiyat pul vəsaitinin müxtəlif vasitələrlə - qızıl və etibarlı valyuta ilə saxlanılması daha məqsədəuyğundur. Bu metod, demək olar ki, bütün ölkələrdə riskləri sığortalamaq üçün tətbiq edilir".

Qızılın külçə və ya sikkə halında alınıb-saxlanılması daha sərfəlidir

İqtisadçı ekspert Əkrəm Həsənov deyir ki, Azərbaycanda bir neçə bank qızıl yığımı ilə məşğul olsa da, bu xidmət ölkədə geniş yayılmayıb. Onun sözlərinə görə, vətəndaşlar qızılı, adətən, bankda deyil, evdə saxlamağa üstünlük verirlər. 

"Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, qızılın pul kimi dəyəri bütün dövrlərdə sabit qaldığına görə əsl pul elə qızıldır. Qızılın miqdarı məhduddur, amma kağız pullar inflyasiyaya məruz qaldıqda dəyəri azaldığı üçün həcmi həmişə artır. İqtisadi vəziyyət dünyadakı geosiyasi gərginliklə əlaqədar olaraq sürətlə dəyişir. Bu, valyutalara mənfi təsir göstərsə də, qızıl dəyərini qoruyub saxlayır", - deyə Ə.Həsənov bildirir.

İqtisadçının sözlərinə görə, bəzi yerli bankların satdığı qızıl külçələrinin qiyməti xarici bazarla müqayisədə yüksəkdir: "Qızıl külçələrinin idxalı zamanı daşınma xərcləri və gömrük rüsumu ilə əlaqədar əlavə vəsait lazım olur. Vətəndaşlar isə daxili bazarda onlara təklif edilən yüksək qiymətlə razılaşmırlar. Ona görə də cəmiyyətimizdə vəsaitlərin əsasən valyuta ilə saxlanılmasına üstünlük verirlər. Qiymətli daş-qaşların alınıb saxlanılması isə sərfəli deyil, çünki zinət əşyalarının satış qiyməti alış qiymətindən çox baha olur. Zinət əşyalarına qiymət müəyyən edərkən zərgərin zəhmət haqqısı da nəzərə alınır, həmçinin o, vaxt keçdikcə dəyərdən düşür. Qızıla investisiya etmək istəyən vətəndaşlar banklardan və ya fond birjalarından külçə qızıl alsalar, gələcəkdə daha çox gəlir götürə bilərlər. İstənilən halda, müxtəlif risklərdən qorunmaq istəyən vətəndaşlar qızılla vəsait saxlaya bilərlər". 

Daxili bazarda qızıl satışı çoxalıb

"AzerGold" Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin 2021-ci ilin yekunlarına həsr edilmiş illik hesabatında qeyd edilib ki, ötən il satılan qiymətlilərin  97 faizini qızıl məhsulları təşkil edib. 2021-ci ildə "AzerGold" məhsullarının daxili pərakəndə bazarda satış həcmi 2649 unsiya olub. Bu, 2020-ci illə müqayisədə 46 faiz çoxdur. 
Hesabata əsasən, 2019-2021-ci illərdə yerli bazarda ümumilikdə 3405 unsiyadan çox külçə və sikkələrin satışı həyata keçirilib ki, bunun 78 faizi məhz ötən il qeydə alınıb. Satışlardan dövriyyəyə cəlb edilən vəsaitin həcmi isə 8,7 milyon manatdan çoxdur.

"İdxal olunan qızıl məhsullarının aksiz vergisindən, o cümlədən gömrük rüsumundan, həmçinin sikkə, külçə və qranul şəklində qızıl və gümüş məhsullarının satışının  əlavə dəyər vergisindən azad edilməsi satışda böyük canlanma yaradıb. Belə ki, qızıl məhsullarının maya dəyərinə təsir edən xərc elementlərinin azaldılması daxili bazarda qiymətlərin aşağı düşməsinə səbəb olub. Daxili bazarda canlanma xammal satışı  göstəricilərində də müşahidə edilib", - deyə məlumatda qeyd olunub.

Görünən odur ki, vətəndaşlar bütün dövrlərdə etibarlı və sərfəli yatırım variantı tapmaqla daha çox gəlir əldə etmək istəyirlər. Son dövrlər dünyada müşahidə edilən iqtisadi gərginlik bir daha sübut edir ki, pulu saxlaya bilmək elə onu qazanmaq qədər çətindir. Ona görə də müasir dövrdə pulu qazanmağın yollarından çox, onu necə qoruyub saxlamağı öyrənmək lazımdır. İqtisadçıların fikrincə, xüsusilə uzunmüddətli yığımlara maraq göstərənlər gəlir əldə etmək üçün qızıla investisiya edə bilərlər. Əsas odur ki, valyuta ilə saxlanılan vəsaitlərdəki kimi qızılda vaxt məhdudiyyəti yoxdur və bu qiymətli metal inflyasiyanın təsirlərinə məruz qalmır.  ("Azərbaycan" qəzeti)