ABŞ-nin ticarət siyasətində gözlənilən dəyişikliklər, xüsusilə tarif tədbirlərinin sərtləşdirilməsi şəraitində Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (EBRD) regionu ölkələrinin ixracına əhəmiyyətli təsir göstərə bilər.
"Azərbaycan sahibkarları bu il 150 milyon dollardan artıq dəyərdə meyvə-tərəvəz ixrac ediblər"
FED.az xəbər verir ki, bu barədə EBRD-in “Regional iqtisadi perspektivlər” adlı may hesabatında qeyd olunub.
Hesabata əsasən, yeni tariflər nəticəsində EBRD ölkələrindən ABŞ-yə idxal üzrə orta effektiv tarif 2024-cü ildəki 1,8 %-dən 10,5 %-ə qədər arta bilər. Bu qiymətləndirmələr enerji resursları və əczaçılıq kimi ayrı-ayrı kateqoriyalar üçün gömrük rüsumlarından azadolmalar nəzərə alınmaqla 2024-cü il üçün ticarətin əmtəə strukturuna əsaslanır.
2024-cü ildə EBRD ölkələrindən ABŞ-yə idxal üzrə ən yüksək effektiv tariflər Azərbaycan, Türkiyə və Moldova üçün qeydə alınıb. Azərbaycanın timsalında bu, ilk növbədə artıq ciddi rüsumlarla vergiləndirilən alüminium ixracı ilə bağlıdır.
Effektiv tarif ABŞ-də daxili istehlak üçün nəzərdə tutulmuş idxal edilmiş malların dəyərinə nisbətən toplanan idxal rüsumlarının nisbəti kimi müəyyən edilir.
EBRD ölkələri arasında ABŞ-nin yeni tariflərinin tətbiqindən ən böyük potensial itkilər Slovakiyada - ÜDM-in 0,8 %-i, İordaniyada - ÜDM-in 0,6 %-i, Macarıstanda - ÜDM-in 0,4 %-i gözlənilir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Almaniya iqtisadiyyatına gözlənilən ümumi təsir ÜDM-in 0,5 %-i, Çin üçün isə təxminən ÜDM-in 2,5 %-i səviyyəsində qiymətləndirilir.
Slovakiya və Macarıstanın ABŞ-yə ixrac etdiyi əsas məhsullara avtomobillər, avtomobil komponentləri, akkumulyatorlar və elektronika daxildir. Bu ölkələrin ümumi ixracında ABŞ-nin payının cəmi 3-4 % olmasına baxmayaraq, onların iqtisadiyyatlarının bu sektorlarına ciddi təsir göstərə bilər. Daha əvvəl elan edilmiş avtomobil tarifləri Slovakiya üçün gözlənilən təsirin 83 %-ni, Macarıstan üçün isə 41 %-ni təşkil edir və bu da avtomobil istehsalının tədricən Asiyaya keçdiyi qlobal rəqabət şəraitində vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Avtomobil və akkumulyator ixracında ABŞ-nin payı ümumi ixrac həcminin təxminən 7-12 %-ni təşkil edir və bu da Almaniya avtomobil sənayesinin asılılıq səviyyəsi ilə müqayisə edilə bilər.
Çin ixracının 13 %-nin ABŞ-də qorunması halında belə (alüminium, polad, avtomobillər, həmçinin qiymətə daha az həssas olan məhsullar - oturacaqlar, süpürgələr, silgər və baş geyimləri daxil olmaqla), tariflərin ümumi təsiri Çinin ÜDM-nin 2,5 %-nə qədər ola bilər. Çin avtomobillərinə 125 % tariflərin tətbiqi minimal təsir göstərəcək: təxminən ÜDM-in 0,01 %-i.
10 %-lik tariflərə smartfonlar və kompüterlərin daxil edilməməsi Çexiya, Estoniya, Macarıstan və Latviya üçün təsiri yumşaldaraq onu orta hesabla 0,02 faiz bəndi azaldacaq. Bu, Çin üçün təsiri ÜDM-in 2,5 %-dən təxminən 2 %-nə endirəcək.
İordaniya, 2001-ci ildə ABŞ ilə azad ticarət sazişi imzalayaraq, qaydalara riayət etməklə ABŞ bazarına demək olar ki, tam rüsumsuz giriş əldə edir. ABŞ-yə ixracat (əsasən zərgərlik məmulatları və geyim) İordaniyanın ÜDM-nin 5,7 %-ni, ümumi ixracatının təxminən 23 %-ni təşkil edir. ABŞ ilə ticarət balansının müsbət saldosu isə ÜDM-nin 2,4 %-ni təşkil edir. ABŞ-nin digər ən böyük ticarət tərəfdaşları - Hindistan və Səudiyyə Ərəbistanı - müvafiq olaraq ixracatın yalnız təxminən 14 % və 11,5 %-ni təşkil edir. Asılılıq xüsusilə tekstil və zərgərlik sektorlarında daha çox nəzərə çarpır, bunlar ölkənin müvafiq ixracatının 81 % və 97 %-ni təşkil edir. Bu asılılıq Meksikanın avtomobil sənayesinin ABŞ-a və ya Kanadanın neft sənayesinin qlobal tələbdən asılılığı ilə müqayisə oluna bilər. Əlavə olaraq, İordaniya ABŞ-dən əhəmiyyətli dərəcədə maliyyə yardımı alır - 2023-cü ildə bu, ÜDM-nin təxminən 3,4 %-ni təşkil edib.
Saxaradan cənubda yerləşən Afrika ölkələrində tariflərin ən böyük potensial təsiri Kot-d'İvuar üçün - kakao ixracatı, Seneqal üçün - tekstil məhsulları üzrə proqnozlaşdırılır. Əlavə risk Afrika üçün Artım və İmkanlar Aktının (AGOA) dayandırılması ilə bağlıdır, onun müddəti 2025-ci ilin sentyabrında başa çatır. AGOA 30-dan çox Afrika ölkəsinə ABŞ bazarına rüsumsuz giriş təmin edir.
EBRD vurğulayıb ki, təqdim olunan qiymətləndirmələr qlobal təchizat zəncirləri vasitəsilə dolayı nəticələri və ticarət axınlarının mümkün dəyişikliklərini nəzərə almır. Məsələn, Slovakiya üçün hesablamalar avtomobil komponentlərinin idxalının uyğunlaşdırılması nəzərə alınmadan ABŞ-yə avtomobil ixracının tam itkisi nəzərdə tutulur. Qazaxıstan üçün yeni tariflərin birbaşa təsiri məhdud olacaq, çünki onun əsas ixracatı - enerji resursları - rüsumlardan azaddır. Lakin, dolayı təsirlər enerji daşıyıcılarına qlobal tələbatın azalması və qiymətlərin düşməsi zamanı özünü göstərə bilər.
ABŞ Çindən idxalatın azalmasını qismən daha aşağı tarifli ölkələrdən, o cümlədən İordaniyadan tədarük hesabına kompensasiya edə bilər. Hazırda ABŞ-də tekstilə olan tələbatın təxminən 30 %-i Çin idxalı hesabına, daha 30 %-i isə daxili istehsal hesabına ödənilir, İordaniyanın payı isə 1 %-dən azdır. (Report)
