Xəbər verildiyi kimi, sentyabrın 26- axşamdan etibarən Rusiya qazını Avropaya ixrac edən «Şimal Kəməri» ilə qaz nəqli dayanıb. Buna səbəb kəmərin zədələnməsi olub.
FED.az xəbər verir ki, yaranmış vəziyyət Avropada qazın qiymətinin yenidən artmasına səbəb olub. Amma hazırda əsas müzakirə mövzusu qazın qiyməti deyil, qəzanın hansı səbəbdən baş verməsidir. Mütəxəssislər kəmərin qəsdən partladılmasına şübhə etmirlər.
İsveç seysmoloqları əmindirlər ki, “Şimal axını 1” və “Şimal axını 2” qaz kəmərlərində sızma partlayışlar nəticəsində baş verib. Stokholmda bu hadisə "təxribat" kimi qiymətləndirilir. Kopenhagendə də əmindirlər ki, baş verənlər “qəsdən edilən hərəkətlərin” nəticəsidir. “Şimal axını” kəmərinin operatoru - yəni Rusiyanın «Qazprom» şirkəti qaz kəmərlərinin bərpasının vaxtını hələ deyə bilmir.
İsveç Milli Seysmik Şəbəkəsinin seysmoloqu Byorn Lund aydınlaşdırıb ki, Şimal axınında baş verən hadisələr zəlzələ və ya sualtı sürüşmələrlə deyil, partlayışlarla bağlıdır. Lund və onun Şimali Avropadan olan həmkarlarının sözlərinə görə, iki partlayış olub, ən güclünün gücü 100 kq trotil gücündə olub.
“Şübhə yoxdur ki, bunlar partlayışlardır. Dalğaların aşağıdan səthə necə sıçradığını aydın görə bilərsiniz. Bunun partlayış olduğuna şübhə yoxdur. Hətta Qnoşda bu məlumatları qeyd edən bir stansiyamız var idi»-deyə seysmoloq bildirib.
Kəmərdə ilk partlayış bazar ertəsi səhər saat 2:03-də, ikinci partlayış isə bazar ertəsi saat 19:04-də qeydə alınıb. Qaz sızması xəbərləri gəmilər suyun səthində dəyişikliklər aşkar etdikdən sonra bazar ertəsi müvafiq olaraq saat 13:52 və 20:41-də Dəniz Administrasiyasından gəlib.
Reuters xəbər verir ki, İsveç polisi partlayışlarla bağlı təhqiqata başlayıb. Hadisənin təxribat kimi qiymətləndirildiyi dəqiqləşdirilir.
Danimarkada nə deyirlər
Danimarka hakimiyyəti qaz kəmərlərindən qaz sızması ilə bağlı hadisəni düşünülmüş hərəkətlər – partlayış səbəbindən baş verdiyini hesab edir. Bu barədə Danimarkanın baş naziri Mette Frederiksen bildirib, amma o hadisənin günahkarının kim olduğunu qeyd etməyib.
Danimarkanın İqlim və Enerji naziri Dan Yorgensen qaz sızmasının ən azı bir həftə davam edə biləcəyini vurğulayıb. Eyni zamanda o, “Şimal axını”nın səhlənkarlıq nəticəsində zədələnmədiyinə əminliyini ifadə edib.
“Boru kəmərlərində çox böyük dəliklərin olduğuna dair sübutlar var. Buna görə də, məsələn, gəminin lövbərinə dəyən zərər haqqında danışa bilmərik ".
Operator nə deyir
“Şimal axını” operatoru bildirib ki, “Şimal axını 1”in hər iki xətti üzrə təzyiqin kəskin azalması qaz kəmərinin sızmasının fiziki zədə nəticəsində baş verdiyini deməyə əsas verir. Zədələrin yerləri müəyyən edilib və onlar İsveç və Danimarka eksklüziv iqtisadi zonalarında Bornholm adasının şimal-şərqində yerləşir.
Şirkət qaz xətlərinin nə vaxt bərpa olunacağını deyə bilməyib. Hazırda hadisə ilə bağlı araşdırma aparılır.
Neft-qaz sənayesində nəqliyyat və anbar tikintisi üzrə ekspert Vladimir Demidov baş verənləri fəlakət adlandırıb. Onun sözlərinə görə, təmir işləri ya dalğıclar və xüsusi texnika, ya da xüsusi platformalar, barjalar vasitəsilə aparılacaq. “Bu, dərinlikdən asılıdır. İşin mürəkkəbliyinə görə seqmentləşdirmə də mümkündür. Bu qaynaqlanmış birləşmədə kiçik bir çuxurdursa, o zaman, prinsipcə, dalğıclar onu dayaz bir dərinlikdə edə biləcəklər. Çuxur böyükdürsə və yəqin ki, belədirsə, Rusiyada olmayan çox ciddi avadanlıq tələb olunacaq. Baltik dənizinin kifayət qədər dayaz olsa da, xəritələrə görə, qırılma nöqtəsi təxminən 50 metrdir, lakin yüzdən çox deyil. Yəni, hər halda hesab edirəm ki, borunun təmirə qaldırılmasına ehtiyac var”, - Demidov bildirib.
Ekspert əmindir ki, hazırkı siyasi reallıqlarda “Şimal axını”nda sızmanın aradan qaldırılması üçün aylar, hətta illər lazım ola bilər.
“Təsəvvür edin ki, suyun altında boru var, gəmi gəlir, onu qarmaqları ilə götürüb suyun üstünə qaldırır və orada təmir başlayır. Normal həyatda təmir aylar, konkret vəziyyətdə, illər çəkə bilər».
Siyasətçilər necə şərh edirlər
Polşanın baş naziri Mateusz Morawiecki isə güman edir ki, “Şimal axını”nda hadisəni Rusiya qəsdən sızma təşkil edə bilər. «Yəqin ki, bu, təxribat idi. Bu, yəqin ki, Rusiyadan gələn siqnaldır. Bu, bizi çox narahat edir. Bu, rusların Avropada sabitliyi daha da pozmaq üçün hansı vasitələrə və mexanizmlərə əl atmağa qadir olduğunu göstərir», – o, Polşa televiziyasının efirində deyib.
ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri Entoni Blinken qeyd edib ki, qaz kəmərlərində qaz sızmasının təhqiqatından əldə edilən ilk məlumatlar mümkün təxribat və ya partlayışdan xəbər verir və bu, “heç kəsin marağında deyil”. Onun fikrincə, qaz sızması Avropanın enerji təhlükəsizliyinə ciddi təsir göstərməyəcək.
“Sızıntılar araşdırılır, ilkin hesabatlar bunun hücum və ya təxribat aktının nəticəsi ola biləcəyini göstərir. Ancaq bunlar ilkin hesabatlardır və biz bunu hələ təsdiq etməmişik "dedi Blinken.
“Şimal axını” ilə bağlı insidentin araşdırılmasının zəruriliyini Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Leyen də açıqlayıb. O, Avropanın enerji infrastrukturunun "qəsdən pozulmasına" görə qisas alacağı ilə hədələyib.
Xatırladaq ki, sentyabrın 26-na keçən gecə “Şimal axını-1”in hər iki xəttindən, eləcə də “Şimal axını-2”nin bir xəttindən qaz sızması baş verib. Sentyabrın 27-də səhər saatlarında “Qazprom”un törəmə şirkəti “Nord Stream AG” bildirib ki, dəyən ziyan “görünməmiş”dir. Danimarkanın eksklüziv iqtisadi zonasında, İsveç sahillərindən 40 km aralıda boru kəmərləri zədələnib. Kreml hadisənin həddindən artıq narahatlıq doğurduğunu və "təcili araşdırma tələb etdiyini" bildirib.
Zərər barədə məlumat verildikdən sonra Avropada qazın birja qiyməti yenidən 1000 kubmetr üçün 2000 dolları keçib və 2105 dollara çatıb.
