Müasir dövrün cəlbedici bizneslərindən biri də dropshippingdir. Evdən çıxmadan, sadəcə internetin köməyi ilə Çindən məhsul alıb, məsələn ABŞ-a satmaq imkanı bir neçə il əvvəl fantastika sayıla bilərdi. Amma beynəlxalq satış platformaları, Amazon və başqaları bu imkanı reallığa çevirib.
Eləcə də bax: Almaniyada 7 zavodun meneceri olan azərbaycanlı – MÜSAHİBƏ
Üstəlik belə biznesə kiçik investisiya ilə başlamaq olar. Ən maraqlısı da odur ki, satacağın malı əvvəlxədən almağa da ehtiyac yoxdur, müştərini tapıb, sonra alıb-satırsan. Nəticədə hazırda sosial şəbəkələr dropshipping-dən milyonlarla gəlir vəd edən elanlarla doludur. Bu doğrudanmı qazanclı işdir?
Mövzu ilə bağlı FED.az-ın suallarını elektron ticarət üzrə mütəxəssis, «Shoppingo» şirkətinin qurucusu Fərid Əlizadə cavablandırdı.
- Fərid bəy, əvvəlcə təcrübənizə nəzər salaq, dropshippingdən əvvəlki fəaliyyətiniz nədən ibarət olub?
- 2015-2019-cu illərdə Almaniyada həm Beynəlxalq biznes idarəçiliyi, həm də Aviasiya Biznes İdarəçiliyi üzrə təhsil almışam. Marketinq hər iki təhsilimə daxil olan sevdiyim modullardan biri idi. Elə o zamanlardan, biznesin, marketinqin müxtəlif sahələri üzrə özümü inkişaf etdirməyə, yeni nələrsə öyrənməyə çalışırdım. Bir müddət keçdikdən sonra bu istiqamətdə - əsasən maliyyə və marketinq üzrə universitetimizə yeni gələn tələbələrə fərdi müəllimlik etməyə başladım. Yəni hələ tələbəlik illərimdən həm öyrənirdim, həm öyrədirdim, həm də gəlir əldə etməyə çalışırdım.
- Azərbaycanda ilk biznesiniz nə olub?
- Azərbaycana gəldikdən sonra əlimdəki kiçik resurslardan istifadə edərək restoran sahəsində biznes qurdum. Daha sonra eynək satışı ilə bağlı elektron ticarət mağazası yaratdım. Bir müdddətdən sonra isə beynəlxalq bazarlarda öz markamı təmsil etmək qərarı verdim və “Shopify” dropshippingi ilə məşğul olmağa başladım. Bəli, bundan əvvəl sahibkarlıq, biznes fəaliyyəti ilə məşğul olmuşam və müəyyən dərəcədə təcrübəm var.
- Dropshipping-ə başlayanda bu sahədən məlumatanız var idi?
- Qeyd etdiyim kimi, beynəlxalq biznes idarəçiliyi, marketinq təhsilim var idi, biznes təcrübəsi də qazanmışdım. Dropshippingi araşdırmışdım, yəni müəyyən qədər məlumatım və təcrübəm var idi. Ancaq beynəlxalq rəqəmsal bazarlarda işlər görmək üçün təhsil də vacib idi. Ona görə də bu sahədə tanınmış türkiyəli mütəxəssis Gürkan Ordueridən təhsil aldım. 2021-ci ildən dropshippingə başlamışam. “Shopify”a yeni başlayarkən mən avtomobil sektorunda bir marka yaratdım, adı isə “Handy car Accessories” idi və onun üzərindən müəyyən satışlar eldə etmişəm.
- Dropshipping ilə bağlı məlumatlar olduqca çoxdur, gəlin bir də dəqiqləşdirək: Nədir dropshipping?
- «Dropshipping» anlayışını Azərbaycan dilində qısaca “Təchizat” adlandırardım. Təchizatın isə iki forması var: mal-material və xidmət təchizatı. Təchizat prosesi də həmçinin bu gün iki formada həyata keçirilir: Ənənəvi və rəqəmsal təchizat prosesi. Mal-material təchizatını dropshipping, xidmət təchizatını isə “Drop servicing” adlandıracağıq. Biz dropshipping edərkən eyni zamanda “Drop servicing” etmiş oluruq.
Təchizat elə bir şeydir ki, tələb və təklifli birləşdirmək üzərində qurulub. Yəni, hər hansısa məhsula və ya xidmətə ehtiyacı olan insanları bu ehtiyacları təmin edəcək insanlarla bir araya gətirməkdir.
- Tutaq ki, biz də Dropshipping biznesinə başlamaq istəyirik, nədən başlamalıyıq? Hansı prosesdən keçməliyik?
- İstənilən halda sizin bir elektron ticarət şirkətiniz olmalıdır. Çünki alıcı və sifarişçilərin sizin məhsul və xidmətinizə görə ödəniş etməsi üçün müştərilərə ödəniş metodları təklif etməlisiz. Bu proses rəsmi şəkildə olmalıdır. Onlayn şirkət qurmaq imkanı yaradan ölkələrin imkanından istifadə edib onlayn şirkət yaradırsan. Bu işlə məşğul olan xüsusi şirkətlər var, onların xidmətindən istifadə edirsən. Onlayn şirkəti çox ölkədə yaratmaq olar, amma daha çox Amerika və İngiltərədə qururlar. Mən İngiltərə üzərindən şirkət qurmuşam. Şirkət açılırsa, sənə onlayn bankçılıq lazım olacaq, bunu da edirlər.
- Buna nə qədər xərc tələb olunur?
- Bu proses üçün təxminən 250-300 manat xərc çıxır. Mənə aid e-ticarət şirkəti rəsmi olaraq İngiltərə şirkətlər evində qeydiyyatdan keçirilib, vergi ödəyicisiyəm. Hərçənd, İngiltərə qanunvericiliyinə görə yeni yaranmış biznessinizsə, təxminən 200 000 funt sterlinqə qədər dövriyyədən vergi ödəmirsiniz. Çünki yeni yaranmış bizneslərə dəstək olmağa çalışırlar. Bu çox təqdirəlayiq addımdır.
Daha sonra hansı platformada markanızı təmsil etmək istəyirsinizsə, orada da elektron ticarət mağazanızı qurmalısınız.
- Bunun üçün hansı platformalar var?
- Mən “Shopify” istifadə edirəm. Amma müqayisədə “Amazon” və “E-bay” daha məşhurdur. Hazırda ən çox dropshippig üçün seçilən ünvanlardan biri “Amazon”dur. Çünki ən böyük alıcı kütləsinə malik platforma odur. “E-bay” 4-cü yerdədir. “Shopify” ona görə ilk yerlərdə deyil ki, digərləri ilə müqayisədə daha yeni yaranıb.
- Onlayn şirkət açdıq, onlayn bankçılıq hazır, platformanı da seçdik. Sonra nə edirik?
- Platformalara görə satış yanaşmaları dəyişir. Ona görə hər birini ayrılıqda deyim. “Shopify” və “E-bay” da öz e-ticarət mağazanızı yaradırsınız. Sonra mağazaya məhsullar əlavə etməlisiniz. Deyək ki, sizin ticarət etdiyiniz sahə də ev məhsulları ilə bağlıdır. “Aliexpress”də bir məhsul gördünüz, məsələn, yataq üçün tozsoran. Həmin məhsulun linkini götürürsünüz və mağazanızda yerləşdirirsiniz. Mağazanızda məhsulu özünüzə məxsus, istədiyiniz dildə təqdim edirsiniz və öz qiymətinizi təyin edirsiniz. 24 saat ərzində təsdiq edilir. Artıq platformada link kimi görünmür, sizin markanın adı altında sizin məhsulunuz kimi yerləşir. Deyək ki, Fransadan bir müştəri oldu, sizin bu məhsulunuzu bəyəndi. “Aliexpress”də bu 40 dollaradır, amma siz mağazanızda 70 dollara qoymusunuz. Müştəri 70 dolları sizin bank hesabınıza ödəyir, məhsulu alır. Siz də hansı satıcıdan almısınızsa, ona 40 dolları ödəyirsiniz, 30 dollar sizin hesabınızda qalır. Necə deyərlər, əvvəlcə satırsınız, sonra alırsınız.
- Bu hər yerdə belədir? Məsələn «Amazon»da da?
- “Amazon”da bir qələr fərqlidir, burada siz satmaq istədiyiniz məhsulu öncədən topdan formada alırsınız, sonra Amazon mağazanızda yerləşdirirsiniz. Topdan məhsul aldığınız şirkət sizin məhsulunuzu “Amazon”un anbarlarına göndərir və anbarda saxlanılır. Siz satış etdiyiniz təqdirdə “Amazon” sizin yerinizə o məhsulu müştəriyə göndərir.
- 40 dollarlıq məhsulu 70 dollara satmaqdan danışaq. İndi müxtəlif axtarış platformaları var, şəklini axtarışa verib başqa mağazalarda tapmaq olur. O qədər qiymət fərqi ilə niyə sizdən alsınlar?
- Mən onu nümunə olaraq dedim. Heç kim pulunu çöldən tapmayıb ki, kiminsə 40 dollara satdığını sizdən 70 dollara alsın. Məhsulunuzun “al məni” deyən hissəsi olmalıdır. Başqa mağazadakı məhsulu olduğu kimi götürüb qoysanız, təbii ki bu kopyalama olacaq və satış etmək şansını demək olar sıfıra enəcək. Ola bilər ki, kimsə təsadüfən alar. Amma Dropshipping və servicing-də yanaşma başqa olmalıdır. Tutaq ki, «A» satıcısında hamamda duş aldığımız zaman sürüşüb yıxılmamaq üçün divara, şüşəyə yapışa bilən əl üçün bir tutacaq var. Ordan tutursan, və yıxılmağın qarşısını almış olursan. Deyək ki, bunu A satıcısından 40 dollara tapdım. Maraqlı və problem həll edən məhsuldur, mən bunu daha baha satmaq istəyirəm və sata bilərəm. Eyni zamanda «B» satıcısında hamamda ayağın sürüşməməsi üçün 4 dollara xalça da görürəm. Mən bunları birləşdirib bir təklif yaradıram: Əl tutacağı məhsulunu 80 dollara qoyuram, yanında da ucuz qiymətə xalçanı təklif edirəm. Yaxud elə xalçanı hədiyyə kimi təklif edirik.
- Bu üsul nə dərəcədə işləyir, müştəri buna maraq göstərir?
- Tutaq ki müştəri axtarış platformalarından istifadə edib A məhsulunu tapdı, ancaq xalçanı tapa bilmədi, ya da tərsinə. Bu zaman məhsulu bizdən almaq üçün bir səbəb o olur ki, bizdə ikisi də var. İkinci səbəb odur ki, başqa mağaza malı 30-40 günə çatdırır. Onlayn satışda isə bu insanlara uzun müddət kimi gəlir. Amma bizdə baxır ki, məhsulu 80 dollara veririk, üstündə xalçanı hədiyyə edirik, üstəlik də 10 iş gününə çatdırırıq, böyük ehtimalla bizi seçəcək. Nə qədər axtarsa da, bizim təklifimizdən tapa bilməyəcək. Çünki bu bizim markanın həll yoludur və həminki an yalnız bizə məxsusdur.
Bir də, müştərinin sizdə olan məhsulu başqa yerdə asanlıqla tapmaması üçün də mağazanızda məhsulla bağlı məzmunu özünəməxsus yaratmalısınız. Məzmunu elə yaradırsan, adını elə müəyyənləşdirirsən ki, eyni adla axtarış verəndə, sizin aldığınız satıcıya gedib çıxmasınlar.
- Yəni biznes yaradıcılığı olmalıdır.
- İnsanlara yaxşı təklif lazımdır. Yaxşı təklifə heç kim yox demir. Bu gün tövsiyə etdiyimiz satış üsulları sınaqdan keçirilmiş satış üslublarıdır.
- Dropshippingə başlayıb uğursuz olanlar da çoxdur. Səbəbi elə bundadır?
- Çoxlu aspektlər və yetərsizliklər ola bilər. Yaxşı təklifləriniz yoxdursa, davam edə bilməzsiniz. 10 nəfər işə başlayır, 8-9-u davam edə bilmir. Uğursuz demirəm, çünki alındıra bilməmək, bu gün üçün nəyəsə yetərli olmamaq öz böyük bir təcrübədir.
- Biznes yaradıcılığı məsələsini vurğuladıq. Bəs ümumilikdə Dropshipping-də hansı kateqoriya məhsullar daha yaxşı işləyir, daha yaxşı hansı mallar satılır?
- Ev əşyaları dropshippingin ən çox satılan hissəsidir. Gözəllik məhsulları, kosmetik vasitələr də gəlirli sahədir. Ancaq gəlirlilik olan sahələrdə rəqabət də böyükdür. Hansısa bir qrup sub seqmentlər üzrə məhsullara fokuslanmaq daha yaxşıdır. Evdirsə, mətbəx, yaxud hamamı götürə bilərsiniz. Təmizlik məhsulları ilə bağlı mağaza ola bilər və s.
Diqqətdən kənar qalmış auditoriyaları müəyyən etmək lazımdır. Bu gün hansısa alış-veriş platformasına daxil olsanız, geyim, ayaqqabı, zərgərlik, avto və s. kateqoriya məhsullar var. Elə dövrə gəlmişik ki, yeni seqmentlər yaratmalıyıq. Tutaq ki 10-14 yaş arası qız uşaqları üçün bayram, ad günü və şənlik donları satılan mağaza.
Amma unutmayaq ki, problem həll edən məhsul təqdim etməlisiniz. 3 gün sonra əldə qırılıb qalacaqsa, problem həll edən sayılmır. Həm keyfiyyətli, həm yeni məhsul olsun.
- Mağazada məhsul çeşidi nə qədər olmalıdır?
- Öz marka stilinizə uyğun qədər olmalıdır. Mağazada milyonlarla məhsul yerləşdirmək olar, amma bu nəyə lazımdır? Tutaq ki, mətbəxlə bağlı mağazadırsa, mətbəxlə bağlı məhsulun da müəyyən sayı var. Mən bir yaxşı məhsul təqdim edib ondan daha çox satmağı daha uğurlu hesab edirəm. Bir məhsul üçün məlumat hazırlayırsan, reklamını aparırsan, daha az xərc çəkirsən. O təklif yalnız sizdə olsa, bir məhsuldan böyük pullar qazanmaq mümkündür. Ancaq müxtəlif məhsullardan da istifadə etmək olar.
Sezonluq məhsulları məsləhət görmürük. Tutaq ki məhsulunuz qış mövsümü ilə bağlıdır. Başladınız, planladınız, video çəkdiniz, reklamını apardınız. 5 min dollar büdcə ayırdınız, 5 min dollarlıq da satış etdiniz. Bundan sonrakı satışlar artıq gəliriniz olacaq. Amma qış bitir və satış da dayanır. Deməli, siz burada əslində zaman və pul itirmiş oldunuz.
- Siz “Shopify”ı seçmisiniz. Ancaq bir başqasının seçimi “Amazon”dur, digəri “E-bay” və s. Ümumiyyətlə, platforma seçərkən nələri bilməliyik?
- “E-bay” daha aşağı büdcəli rəqəmsal satış platformasıdır. Daha az investisiyanız varsa (100-500 manat), ticarət və elektron ticarət təcrübəniz yoxdursa, “E-bay”dan başlamağınız məntiqə uyğundur.
5-10 min manatınız varsa, Çində hansısa mağazadan 100-200 ədəd məhsul alıb “Amazon”un deposuna göndərə bilərsiniz. Burada “Amazon”un köməkliyi ilə və öz satış bacarıqlarınız ilə satışlarınızı edə bilərsiniz. Amazonun üstünlüyü odur ki, siz satışını etmək istədiyiniz məhsullarınızı topdan alırsınız və daha ucuz əldə etmək imkanınız olur. Yeni başlayarkən topdan ticarət etmək istəyirsinizsə, “Amazon” platforması daha məqsədəuyğun olardı. Digər iki platformada (“Shopify” və “E-bay”) pərakəndə satışdan istifadə olunduğu üçün məhsulu nisbətən daha baha alırıq.
- Burada satış etmək üçün ayrıca sayt və ya səhifə yaratmaq lazımdır?
- Bu məsələdə “Shopify” üstünlüyə malikdir. “Shopify” platformasının “E-bay” və “Amazon”la müqayisədə bizə verdiyi əsas üstünlüyü şəxsi markamızın e-ticarət veb səhifəsini özümüzə məxsus domeini ilə yarada bilməyimizdir. Yəni, əvvəllər siz öz elektron ticarət mağazanızı, veb saytınızı yaratmalı idiniz. Bunu ya özünüz etməli, ya da proqramçılara təqribən 3000 AZN civarında bir məbləğ ödəyərək öz e-ticarət veb səhifənizi qurmalı idiniz.
- Bəs indi?
- İndi bu belə deyil, “Shopify” ilə e-ticarət veb səhifənizi sadəcə olaraq 29 dollara özünüz 1 gün ərzində yarada bilirsiniz. Düşünürəm ki, markalaşmaq baxımından “Shopify” yeni başlayanlara daha uyğun olardı. Digər bir məsələ budur ki, “E-bay” və “Amazon” sizə alıcı dəstəyi də verirlər, yeni başlayarkən onların alıcı kütləsindən istifadə edə bilirsiniz. Amma “Shopify” sizə alıcı dəstəyi göstərmir, nəticə etibarilə siz gərək “Shopify”da daha çox satış bacarıqları göstərəsiniz ki, satış edə biləsiniz.
- Bu platformalarda aylıq mağaza xərcimiz nə qədər olur?
- Məsələn, “Shopify”da mağaza açdığımız təqdirdə aylıq 29 dollar ödəniş edirik. Bu, onlayn mağazamızın icarə haqqıdır. Eyni zamanda platformada müxtəlif tətbiqlər olur, sənə hansı lazımdırsa, onları istifadə edə bilirsən. Bu tətbiqlərin yarısı pulsuzdur, yarısı ödənişli. Hardasa 80-100 manat da ayda bu tətbiqlərə pul ödəyirəm. Ancaq bu həm istifadəçidən istifadəçiyə, həm də e-ticarət mağazanızın funksionallıq göstəricisinə görə dəyişir.
- Gələk qazanc məsələsinə. Çox vaxt elanlarda bildirilir ki, dropshipping-də böyük qazanclar var. Bəs reallıq necədir - dropshipping-də nə qədər qazanmaq olur?...
Ardı var.
Müəllif: Aygün Asimqızı
