2016-cı il Fevralın 1-də qüvvəyə minmiş “Əmanətlərin tam sığortalanması” haqqında qanuna görə, əmanətlər məbləğindən asılı olmayaraq 3 il müddətinə tam sığortalanır. 2019-cu ilin Fevral ayında 3 il başa çatır. Müddətin uzadılıb-uzadılmayacağı bankların və əmanətçilərin diqqət mərkəzindədir. Çünki, müddət uzadılmasa yenidən 30 min manatadək əmanətlər sığortalanacaqdır. Bu da böyük məbləğdəki əmanətlərin banklardan çıxması ilə nəticələnə bilər. Əhali vəsaitini ya geri götürmək, ya da bir neçə bankda yerləşdirmək məcburiyyətində qalacaqdır. Sonuncu seçim bankların şərtlərindən asılı olacaqdır. 

ELƏCƏ DƏ BAX: Bankdan açıqlama: “Məhkəmədə udmuşuq, amma evdən çıxarmaq istəmirik”

Bəs qanun nəyi dəyişib?

2015-ci ildə ilk devalvasiyadan öncə, 2014-cü ilin sonunda banklardakı əmanətlərin 38%-i xarici valyutada, 62%-i milli valyutada idi. Başqa sözlə, banklardakı 7 milyard 188 milyon manat əmanətin 2 milyard 766 milyon manatı xarici valyutada, 4 milyard 422 milyon manatı milli valyutada yerləşdirilmişdi.

2015-ci ildəki devalvasiyalardan sonra banklardakı əmanətlərin xarici valyutaya çevrilməsi artdı. 2015-ci ilin sonunda banklardakı əmanətlərin 85%-i xarici valyutada, 15%-i milli valyutada idi. Başqa sözlə, banklardakı 9 milyard 473 milyon manat əmanətin 8 milyard 53.7 milyon manatı xarici valyutada, 1 milyard 420 milyon manatı milli valyutada yerləşdirilmişdi.

2016-cı ilin fevralından əmanətərin  tam sığortalanması və xarici valyutada qarunan əmanətlər üçün maksimum faizin 3%, manat əmanətləri üçün isə 15% müəyyən edilməsi dollarlaşmanı azaltdı. Belə ki, 2018-ci ilin Avqust ayında banklardakı əmanətlərin  63%-i xarici valyutada, 27%-i milli valyutada olub. Xarici valyutadakı əmanətlərin xüsusi çəkisi 85%-dən 63%-ə düşsə də, devalvasiyalardan öncəki səviyyəyə (38%) geriləməyib. Həmçinin banklardakı əmanətlər, o cümlədən manat əmanətləri kəskin artmayıb. 2014-cü ilin sonunda milli valyutada əmanətlər 4 milyard 422 milyon manat ikən, 2018-ci ilin avqustunda 2 milyard 967 milyon manat olub.  

Qeyd edək ki, xarici valyutadakı əmanətlərin cəmi əmanətlərdəki xüsusi çəkisi xeyli müddətdir 62-63 faizdən aşağı düşmür. İyun ayında nisbət 62,4%-ə düşsə də yenidən artıb.

Rəqəmlərdən göründüyü kimi, “Əmanətlərin tam sığortalanması” haqqında qanun ilə tam məqsədə nail olunmayıb. Bu səbəbdən qanunun daha 3 il uzadılmasına ehtiyac var. Digər tərəfdən Dollar əmanətlərinin azalması üçün bankların Manat əmanətlərinə təklif etdikləri faizləri artırmaları da tələb olunur.