İki həftə əvvəl biz İntibah dövrünün doğulduğu Florensiyada idik.

Eləcə də bax: Azərbaycan fındığı üçün Rusiyanı İtaliya - ƏVƏZ EDİR

Donatello, Mikelancelo və Leonardo da Vinçi şəhəri…

Mediçi sülaləsinin 300 illik hakimiyyətinə ev sahibliyi edən şəhər…

Dörd günlük səfərdən sonra Florensiyada nə yeyib-içdiyimizi sizə deməyəcəyik, amma gördüklərimizi, oxuduqlarımızı və eşitdiklərimizi danışmasaq, heç nə olmaz.

Çünki İtaliyanın kəndlərində kənd təsərrüfatı və qida sektoru ilə bağlı mühüm və maraqlı lətifələr var.

Bu yazıdakı müşahidə və təsbitlərimiz təkcə son səfərimizə əsaslanmır. Əvvəllər müxtəlif vaxtlarda İtaliyaya səfər etmək və onun kəndlərini müşahidə etmək şansımız olub. Buna görə də bu məqalə bütün bu səyahətlərin məcmusudur.

Son səfərimizdə Florensiyanın mərkəzindən təxminən bir saatlıq məsafədə yerləşən Tuskona vadisində üzüm bağlarına və restoranlara baş çəkdik.

Və İtaliyada məşhur bir deyimin şahidi olduq: “Yemək İtaliyanın ilk sərvətlərindən biridir”.

Biz bir ölkənin kənd təsərrüfatı, qida və turizm sektorları arasında necə sinerji yaratdığını və innovasiya və marketinq elmini əlavə edərək qlobal brend yaratdığını daha aydın gördük.

Ölkənin kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracı 55 milyard dolları ötür.

Bəs bu iqtisadiyyatın arxasında hansı baxış dayanır?

Kənd təsərrüfatında hansı yol xəritəsini və qidada hansı strategiyanı izləyirlər?

İtaliyada insanların doğulduğu yerə aid olmaq hissi çox güclüdür.

Kənddən şəhərə miqrasiya bütün dünyada problemdir, lakin İtaliyada bunun çox məhdud olduğunu öyrənirik. Dünya Bankının məlumatları bunu təsdiqləyir.İtaliyada ümumi əhalinin 29 faizi kənd yerlərində yaşayır.

Bu göstəricinin kifayət qədər yüksək olduğunu deyəndə mövzunu bilənlərdən belə cavab alırıq: “İtaliyada kənd təsərrüfatı və qida sektoru çox önəmlidir. Fermerin alıcılıq qabiliyyəti yaxşıdır, kənddə həyat səviyyəsi yüksəkdir. Qavrama baxımından İtaliyada istehsalçı seqmenti dəyərlidir, fermer isə cəmiyyətdə reputasiyaya malikdir”.

Bunu da öyrənirik: “Əkinçiyə qiymət verildiyi kimi, fermerin istehsal etdiyi məhsula da qiymət verilir. Ölkədə "yerli məhsul" və "yerli istehsal" inkişafın əsas elementlərindən biri kimi mövqe tutur. Turizm sənayesi bu yanaşmanı bir fürsət kimi görür. Çünki İtaliya təkcə istehsal etdiyi məhsulu deyil, həm də həmin məhsulun hekayəsini bazara çıxarır. Coğrafi göstərici qeydiyyatı alınmaqla yerli məhsullar qorunur və bu sahədən ciddi iqtisadi gəlir əldə edilir”.

Kənd təsərrüfatı və qida sektorunda 100 il və ya daha çox tarixə malik o qədər çox ailə biznesi var ki... Biznesin başlanğıcında üçüncü və dördüncü nəsilləri görmək təəccüblü deyil.

Ölkədə təsərrüfatların 47 faizi müəyyən kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı üzrə ixtisaslaşıb. İxtisaslaşma meyarları müəyyən edilərkən regionlararası coğrafi şərait, iqlim, torpaq-su strukturu, bioiqtisadi tarazlıqlar kimi amillər nəzərə alınmışdır.

Kənd təsərrüfatında kooperativlər geniş yayılıb və səmərəli fəaliyyət göstərir.

Əzbər və ya təsadüfi istehsal yoxdur...

İstehsalda standartlaşma və brend marketinqdə davamlılıq yanaşması önə çıxır və heç kim onlardan imtina etmir.

Bu baxış və strategiya uğur gətirir.

İstəyirsinizsə, bəzi məhsulları misal gətirərək bunları konkretləşdirək.

TÜRKİYƏ SATIR, İTALİYA BAZARLAYIR

Dünya zeytun yağı istehsalının təxminən yüzdə 10-unu reallaşdıran İtaliya, qlobal zeytun yağı ixracatında da yüzdə 20 paya sahibdir.

Təxminən 1,6 milyard dollarlıq zeytun yağı ixracatı ilə İspaniyadan sonra dünyada ikinci olan İtaliya, əslində marka qəbulu baxımından dünyada birincidir.

Amma İtaliya təkcə istehsal etdiyi zeytun yağını deyil, idxal etdiyi zeytun yağını da ixrac edir. İllərdir Türkiyədən tonla toplu zeytun yağı idxal edən ölkə onu butulkalara doldurub qablaşdıraraq öz brendi ilə İtalyan zeytun yağı kimi bütün dünyaya satır. Yəni biz hambal olduğumuz halda, İtaliya qaymağı yeyir.

Maraqlananlar üçün paylaşaq: Türkiyənin zeytun yağı ixracatı 135 milyon dollar səviyyəsindədir.

PENDİRDƏ BRENDİNG

Pendirdə də süfrə çox fərqli deyil...

Mozzarella, Parmesan və Gorgonzola kimi yerli pendir növlərini dünyaya satan İtaliya, ümumi pendir ixracından 3,6 milyard dollar valyuta gəliri əldə edir.

İtaliyanın yalnız mozzarella və parmezan sortlarının ixracı 1 milyard dolları ötür. 33 milyard dollar olan qlobal pendir ticarətində heç kəsi təəccübləndirməmək üçün Türkiyənin pendir ixracatından əldə etdiyi gəliri paylaşaq: 152 milyon dollar.

MAKARONDA DÜNYA LİDERİ

İtaliya həm də qlobal makaron bazarında dünya lideridir.

Dünya 12 milyard dollarlıq makaron ixracatında İtaliya 3,6 milyard dollarla cəmi bazarın yüzdə 30-unu tutur. Türkiyənin 2021-ci ildə makaron ixracı 776 milyon dollar oldu.

ÜZÜMÜN ƏLAVƏ DƏYƏRLİ İXRACASI

Gələk üzümün əlavə dəyərinə...

Şərab İtaliyanın kənd təsərrüfatı və ərzaq ixracatında ən böyük əlavə dəyərə malik məhsullardan biridir.

Fransa dünya şərab ixracatında 11,6 milyard dollarla birinci yeri tutarkən, İtaliya isə 7,2 milyard dollarlıq şərab ixracatı ilə ikinci yerdədir. Türkiyə isə ötən il cəmi 7 milyon dollar şərab ixrac edib.

Xülasə, şərab, pendir, makaron və zeytun yağı İtaliyanın 55 milyard dollarlıq kənd təsərrüfatı və qida ixracında ən böyük paya sahib məhsullardır.

Yalnız bu dörd məhsulun ixracından İtaliya 16 milyard dollar valyuta gəliri əldə edir.

Türkiyənin eyni məhsullardan əldə etdiyi valyuta gəliri 1 milyard dolları bir qədər üstələyir.

Sizcə, İtaliya ilə Türkiyə arasındakı 16 qat fərqin səbəbi nədir?

Şərhi sizə buraxırıq.

İtaliyanın çöllərində diqqətimizi çəkən məqamlar

Türkiyənin çöllərini tez-tez ziyarət edən biri olaraq və əvvəlki İtaliya səfərlərimizə əsaslanaraq bunları deyə bilərik. İtaliya kənd inkişafının ən yaxşı nümunələrindən birini nümayiş etdirir.

Kəndlər müasir…

Nəqliyyat və infrastruktur şəhər standartlarına demək olar ki, yaxındır.

Biz gördük ki, İtaliyanın kəndlərində səfər etdiyimiz əksər bölgələrdə internet infrastrukturu çox yaxşıdır. Kənddən şəhərə miqrasiya fenomenini əngəlləyən amillər bunlardır.

İtaliyada limitsiz danışıq və limitsiz internet paketinin qiyməti ilə maraqlandıq. Ayda 10 avrodur. Bizi maraqlandıran başqa bir şey isə fermerin İtaliyada istifadə etdiyi dizelin litr qiymətidir. Bu günlərdə qiymətin artdığını deyirlər və əlavə edirlər: “Litr 1,9 avro oldu”.

Ölkənin gəlir vəziyyətini və insanların alıcılıq qabiliyyətini nəzərə alsaq, rabitə və nəqliyyat xərcləri Türkiyə ilə müqayisədə kifayət qədər münasibdir.

Kənd yerlərində istehsalçıların alıcılıq qabiliyyətini anlamaq üçün evlərin qarşısında dayanan nəqliyyat vasitələrinin yeni model olması diqqətimizi çəkir.

Getdiyimiz hər bir bölgədə memarlıq fakturasının əsrlər boyu çox yaxşı qorunduğunun şahidi oluruq. Tarixi binalar diqqətlə bərpa olunarkən, rayon memarlığına uyğun yeni binalar layihələndirilərək tikilir.

Kənddə aqroturizm adı altında betonlamaya icazə verilmirdi. (Uzungölün Trabzonda son 10-15 ildə necə hala gəldiyini görmək üçün ötən illərin və son illərin fotolarına baxsanız nə demək istədiyimizi daha yaxşı anlayacaqsınız.)

Dağıdıcı deyil, konstruktiv rəqabət

İtaliyanın kənd təsərrüfatı və qida sahələrində uğur qazanmasında sektorlararası sinerji və dövlətin dəstək siyasəti böyük rol oynayır.

Dəstək dediksə, təkcə maddi dəstəyi düşünməyin...

Sənayeni motivasiya edən, yol açan və ixrac bazarlarında brendləri qoruyan dəstək də var.

Bu iş təkcə ölkənin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi deyil, həm də Turizm və Ticarət Nazirliyi tərəfindən qəbul edilib. Vahid istehsal və strateji marketinq siyasəti ilə qlobal bazarda dağıdıcı deyil, konstruktiv yanaşma ilə görünürlər.

Sadə bir misal verək...

Xüsusilə Yaponiya, ABŞ, Kanada kimi inkişaf etmiş ölkələrin böyük zəncir bazarlarında “Made in Italy” guşəsi və ya “İtalyan məhsulları” rəflərinə rast gəlmək mümkündür.

Həmin stendlərdə istehlakçılar italyan brendi pendiri, şərab zeytun yağı, makaron, pesto sousu və ya balzam sirkəsi kimi ölkə ilə eyniləşdirilmiş məhsulları tapa bilərlər. Beləliklə, vizual olaraq zəngin təqdimat sayəsində istehlakçıda İtaliya qavrayışı güclənir və şirkətlər marketinq xərclərini bölüşür.

Bunun üçün infrastruktur hazırlanarkən bazar yönümlü tədqiqatlar və ticarət müqavilələri mühüm rol oynayır.

Vahid və həll yönümlü yanaşma

Burada məqsəd İtaliyanın kənd təsərrüfatı və qida sektorunu və ya kənd siyasətini gözəlləşdirmək deyil.

Məqsədimiz məlumatların işığında müşahidə və tapıntılarımızı sizinlə bölüşməkdir.

Məqsədimiz eyni məhsullara və o məhsulları istehsal edən fermerə baxış bucağı açmaqdır.

Məqsədimiz iki ölkə arasındakı fərqləri "Necə daha yaxşı edə bilərik?" sualına cavab axtarın.

Yoxsa, İtaliyada kənd təsərrüfatı güllük gülüstandır?

Qida sənayesində problem varmı?

Kənddə hər şey mükəmməldirmi?

Əlbəttə yox…

Onların da öz problemləri var. Digər ölkələr kimi İtaliyanın da əsas gündəmində inflyasiya məsələsi var. Çörəyin qiymətindən danışdıqca, orada makaron qiymətləri müzakirə olunur. İtaliyalı fermerlər də daxilolma qiymətlərinin, xüsusilə gübrələrin artmasından şikayətlənirlər. Amma onların məsələyə baxışı, problemlərə yanaşması bizimkindən fərqlidir. Onlar daha vahid və həll yönümlü bir yanaşma tətbiq edirlər.

Onlar “yenilik edən qalib gəlir” şüarı ilə dəyişən istehlakçı tələbləri və tendensiyaları fonunda innovasiyaya diqqət yetirirlər.

Bu, ölkənin kənd təsərrüfatı və qida sektorunu fərqli yerə qoyur və ölkə iqtisadiyyatında əhəmiyyətli əlavə dəyər yaradır.

İrfan Donat

Bloomberg HT Kənd Təsərrüfatı Redaktoru