Daşınmaz əmlaka yatırım etmək istəyənlərin üz tutduğu əsas seqmentlərdən biri də kommersiya obyektləri bazarıdır. Bu zaman insanları ilk növbədə daha rentabelli obyekt almaq, sənədləşmə proseslərində aldanmamaq, satış qiymətinin sərfəli olması kimi məsələlər maraqlandırır. Digər tərəfdən, obyekt almaq istəyən şəxsin bazarda tələbatın hansı növ obyektlərə olduğunu bilməsi də önəmli məsələdir.
Eləcə də bax: Sökülən evlərə və obyektlərə təzminat - NECƏ HESABLANIR?
FED.az biznes və maliyyə xəbərləri portalı Report-a istinadən xəbər verir ki, daşınmaz əmlak bazarı üzrə ekspert Elnur Fərzəliyevl bildirib ki, Azərbaycanın bütün şəhərlərində kommersiya obyektlərinə tələbat həddən artıqdır:
“Böyük şəhərlərdə yol kənarlarında bütün hündür mərtəbəli binaların birinci mərtəbələri qeyri-yaşayış obyekti edilib. Çünki buna tələbat həddən çoxdur. Bu obyektlərin icarə və satış qiymətləri də çox bahadır. Qeyri-yaşayış obyektinin kirayə qiyməti onun satış qiymətinin 0,5 %-nə görə hesablanır. Yüz min manat dəyəri olan bir obyektin icarə qiyməti 500 manat. Bir milyon manatlıq bir obyekt ayda 5 000 manat kirayə pulu versə, bu normaldır.
Ən çox tələbat olan obyektlərdən biri yeni tikili binaların altındakı qeyri-yaşayış obyektləridir, çünki bunlar təməldən qeyri-yaşayış obyekti kimi nəzərdə tutulub. Bir də sovet dövründə tikilmiş köhnə çoxmənzili beşmərtəbə və ya doqquz mərtəbəli binaların qeyri-yaşayış obyektləri var ki, onların qiyməti digər mənzildən obyektə çevrilmiş obyektlərin qiymətindən daha bahadır. Lakin bu obyektlərin yaratdığı təhlükəli məqam var. Köhnə tikili binaların altını obyekt ediblər. Hansı ki, o binaların özləri artıq istismar müdətini başa vurub, hətta bir çoxları qəzalı vəziyyətdədir. Bu zaman həmin obyekt üçün qapı-pəncərə açılması, konstruksiya dəyişikliyi, ara divarların, ana divarların sökülməsi artıq binanı daha qəzalı vəziyyətə gətirir və əlavə artırmalarla binanı yükləyir. Buna baxmayaraq onların qiymətləri yüz min manatlarla ölçülür və özlərinə də tələbat var. Bu obyektlər stabil olaraq gəlir mənbəyidir ki, hətta bank depozitlərinin belə vermədiyi qazancı kirayə yolu ilə bu obyektlər verirlər.
Pandemiya dövründə şadlıq evləri, mərasim evləri kimi obyektlərə tələbat tamamən sıfıra düşdü. Bu gün həmin şadlıq evlərinə bir məbləğ təklif edən yoxdur. Şadlıq evinin sahibi gəlir qazana bilmədiyinə görə obyektin icarə qiyməti də aşağı düşür. Bu obyektlərə tələbat yoxdur. O baxımdan da bir çox şadlıq evləri profillərini dəyişdi, bəziləri məcburən klinika, mebel salonları və ya adi kafe, restoran kimi fəaliyyət göstərməyə başladı”.
Ekspert qeyd edib ki, son beş ildə obyektlərin qiyməti 20-25 % artıb:
“Əhalinin sayı və tələbat artdıqca qiymət artımı da olur. Bu gün obyektlərin satış və kirayə qiymətləri yetəri qədər bahadır. Ara küçəyə baxan kiçik bir obyektin satış qiyməti 70-80 min manatdan milyon manata qədər qalxır. Son beş ildə orta qiymətlərdə ən azı 20-25 % qiymət artımı olub. Müxtəlif obyektlər var ki, getdikcə onlara tələbat daha çoxalıb. Məsələn, futbol meydançaları. Bunların gəliri digərlərindən daha çoxdur. Zirzəmilərə də tələbat var. Bunların satış və icarə qiymətləri digər obyektlərdən daha aşağıdır. Çünki hər profil orda işləyə bilməz. Zirzəmilərdə əslində marketlərin fəaliyyət göstərməsi qadağandır. Çünki onların anbarında qida məhsullarının saxlanılmasına icazə yoxdur".
E.Fərzəliyev sənədləşmə məsələlərinə də toxunub:
“Bu gün satışda olan qeyri-yaşayış obyektlərinin böyük hissəsi çıxarışda ev kimi göstərilib. Çünki onlar əvvəl yaşayış evi olub, sadəcə qapı açıb ediblər obyekt. Gələcəkdə həmin bina sökülərsə, obyekt sənəddə ev olduğuna görə sökən şirkət ona ev verə bilər, yaxud obyektin bazar dəyəri bir milyon manatdırsa, ona 300-400 min manat verə bilər. Çünki məhkəməyə getsə, qanunun orda obyekt işlətməyə icazə vermədiyini deyəcəklər. Digər tərəfdən, obyekt tam qeyri-yaşayış obyekti olanda onların mülkiyyəti təsdiq edən sənədi olur. Amma sonradan olan obyektlərin əksəriyyətində arxa tərəfə əlavə artırmalar ediblər. Artırmaların da 90 %-i çıxarışda qeyd olunmayıb. Yenə də nə vaxtsa, obyekti satan adama mülkiyyəti təsdiq edən sənəd çıxarışda olmadığına görə, çıxarışda göstərilən kvadratın qarşılığında pul verilə bilər”.
E.Fərzəliyevin fikrincə, kommersiya obyektləri ən risksiz və stabil gəlir gətirən bir sahədir: "Azərbaycanın daşınmaz əmlak bazarında riskli sahə yoxdur. Bir şərtlə ki, sənədlər qaydasında olsun. Belə olarsa, aldığın gündən obyekti icarəyə verə və istədiyin zaman hətta aldığından da baha qiymətə sata bilirsən. Çünki bizdə daim təbii və süni yolla qiymət artımı baş verir”.
