İqtisadçı ekspert Fariz Hüseynli dünya bazarında neftin qiyməti, onun artma ehtimalları və qiymət artımının mümkün səbəbləri barədə fikirlərini bölüşüb.

Eləcə də bax: AMB sədri: “Neftin istənilən qiymətinə cavab verməyə hazırıq”

FED.az xəbər verir ki, iqtisadçının fikrincə, indi neftin qiyməti ənənəvi oyunçular – Rusiya və OPEK-lə yanaşı, həm də koronavirusun təsirinin nə qədər davam etməsindən asılı olacaq. F.Hüseynli yazır:

«Maliyyə bazarları həmişə liftlə düşür, pilləkənlə qalxır. Bazarları liftlə düşürən hadisələr artıq baş verib, indi pilləkənlə qaldıran hadisələr olmalıdır. Azərbaycan üçün əsas maraqlı olan neftdİr deyə, bu barədə yazım. Bu gün Rövşən bəy də yazdı. Neftin qiymətinin son 20 illik trendinə baxsaq 90-ci illərdə həm müxtəlif ölkələrin liberal iqtisadiyyatı mənimsəməsi, həm Çinin dünya iqtisadiyyatı üçün istehsal mərkəzinə çevrilməsi, həm də maliyyə bazarlarından neftin alınıb satılmasının asanlaşdırılması (maliyyə innovasiyası) neftin qiymətini 20-lərdən 140 dollar səviyyəsinə qaldırmışdı. Sonra 2008- böhranında görülməmiş sürətlə 30 dollar səviyyəsinə endi. Ondan sonra FED-in də yumşaq pul siyasəti ilə və iqtisadiyyatların özünə gəlməsi ilə artan trend başladı və neft yenidən 120 dollara qədər qalxdı. Amma FED dollarda faizləri qaldıran kimi və Rusiyaya sanksiyalar qoyulan ərəfədə, Ərəbistanın Amerika istehsalçıları ilə mübarizəsi vəs. başlayanda qiymət gəldi düşdü 26 dollara (2016 Yanvarın 20-si). Hazırda Brent də, WTI nefti də bu qiymətin altındadır. O vaxtkı dövrə baxsaq bu vəziyyət uzun sürmədi, yəni cəmi bir aya artıq neftin qiyməti 35-40 aralığına, sonra isə 50 dollar aralığına qayıtdı. Ancaq bunda OPEC-in qərarlarının və iqtisadi tələbin artmasının təsiri oldu.

İndiki vəziyyətdə nəsə demək çətindir. Üç faktor var – birincisi OPEC və Rusya əməkdaşlığı yenidən bərpa olmalıdır. Nəticədə neftin qiymətini monopoliya idarə edirdi və indi kartelin buna davam edib etməyəcəyi maraqlıdır. Ticari baxımdan rasyonal fikirləşsək davam etməlidirlər, amma başqa amillər var deyə çətindi nəsə demək.

İkinci faktor daha qısa müddətlidir və indiki virus böhranından çıxıb iqtisadiyyatlar istehsala başladıqca, tələb-təklif öz yerini tapsa bunun təsiri müsbət olacaq və haradasa 40-50 dollara qaldırma gücü var. Çindən gələn xəbərlər biraz müsbətdir. Məsələn dünən rüblük gəlir açıqlaması edən Fedex şirkəti (nəqliyyat və daşımacılıq iqtisadi aktivliyin xəbərçisi olur) bildirdi ki, Çində son iki həftədir yaxşı artım var işlərində. Bu da vəziyyətin ən azı pisləşmədiyini göstərir və ola bilsin bir aya Avropa və Amerika iqtisadiyyatında da pisləşmə dayanacaq və yenidən insanlar heç olmasa işə və restoranlara gedə biləcək.

Üçüncü amil də bazar iştirakçılarıdır. Araşdırmalar göstərir ki, spekulyasiyanın neftin qiymətinə təsiri adətən 10-15 dollar ətrafında olur. Spekulyantlar (manipulyantlarla qarışdırmayin) risk götürdükləri üçün qiymətə əlavə prim yeri qoyurlar, aşağı düşəndə də, yuxarı qalxanda da. İndi vəziyyət elədir ki, onlar risk almaq istəmirlər və aşağı doğru bu primi tələb edirlər. İqtisadi vəziyyətin dəyişəcəyini gözləyəndə həmin spekulyantlar yavaş yavaş yuxarı trendə keçərək həmin primləri tələb etməyə başlayacaqlar. Ümid edirəm bu çox cəkməyəcək.

PS. Borcla (margin hesaplar) neft bazarında iştirak edənləri unutmuşdum, onların indi nağd sıxıntısı çəkməsi əlavə satışları və qiymət azalmasını gətirir. O da müvəqqətidir».