FED.az bildirir ki, bu məqalə BMT-nin Əhali Fondunun (UNFPA) Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya üzrə regional direktoru Florens Bauer tərəfindən hazırlanıb.
Eləcə də bax: Azərbaycanda qadınların əməyi qadağan olunan peşələrin sayı - AZALDILIR
Avropa və Mərkəzi Asiya ölkələrində məişət öhdəlikləri ilə bağlı işlərin hələ də geniş mənada qadınlar tərəfindən görülməli olduğu hesab edilir – buraya təmizlik, ev təsərrüfatının idarə edilməsi, uşaqlara, həyat yoldaşına və yaşlı qohumlara qulluq göstərmək kimi öhdəliklər daxildir. Bu da əmək bazarlarında müşahidə etdiyimiz gender boşluqlarını böyük ölçüdə izah edir. Ödənişli işlərdə kişilərlə müqayisədə daha az qadın çalışır, işləyən qadınlar isə kişilərdən daha az məvacib qazanır, karyera pillələrində daha yavaş irəliləyir və daha qeyri-stabil işlərə cəlb olunurlar.
Bu hal iki əsas səbəbə görə narahatedicidir. Birincisi, bu, qadınların cəmiyyətdə sahib olduğu imkan və seçimlərini kəskin şəkildə məhdudlaşdırır və gender bərabərliyinə nail olmaq istiqamətində irəliləyişi yavaşladır. İkincisi, bu, iqtisadiyyatlar üçün də arzuolunan deyil, belə ki milyonlarla qadının öz bacarıq və istedadları ilə iqtisadiyyata töhfə verməsinin qarşısını alır.
Daha bir və bəlkə də daha az müzakirə olunan səbəb isə qadınların evdə və işdə rolları ilə bağlı köhnəlmiş ənənəvi sosial normaların hələ də mövcudluğu ilə bağlıdır: bu normalar ölkələrin üzləşdikləri demoqrafik dəyişikliklərin idarə edilməsini xeyli çətinləşdirir.
Bu, işçi qüvvəsinin strukturunda qadınların payının xüsusilə aşağı olduğu və kişilərlə qadınların məşğulluq dərəcələri arasındakı fərqin Qərbi Avropa ilə müqayisədə daha kəskin olduğu Şərqi və Cənub-Şərqi Avropa üçün xüsusilə səciyyəvi bir haldır. Misal üçün, Albaniyada 15-29 yaş arasında olan gənc qadınların 32%-i ödənişsiz qayğı işləri ilə məşğul olduqları üçün nə ödənişli əmək fəaliyyəti ilə məşğul ola, nə də məktəbə gedə bilir (eyni vəziyyətdə olan gənc kişilərin cəmi 2%-i ilə müqayisədə).
Eyni zamanda, Şərqi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələri indiyədək görünməmiş demoqrafik çağırışlarla üz-üzədir, çünki genişmiqyaslı miqrasiya və azalan doğum səviyyəsi əhalinin sayını aşağı salmış, əhalinin stukturunda yaşlı insanların payını isə artırmışdır. Bu isə, öz növbəsində, iqtisadi artım perspektivləri və sosial təminat sistemləri və xidmətlərinin davamlılığı ilə bağlı tərəddüdlərə yol açır.
Bu təzyiqlər fonunda aydındır ki, ölkələr öz əhalisinin əhəmiyyətli bir hissəsinin iqtisadiyyatdan və ictimai həyatdan kənarda qalmasına imkan verə bilməzlər. Demoqrafik dəyişikliklərin idarə olunmasına hədəflənmiş milli strategiyaların uğurlu olması üçün qadınların və kişilərin iş yerlərində və evdə öz öhdəliklərini uzlaşdırmalarını asanlaşdıran siyasətlər nəzərə alınmalıdır.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondu (UNFPA) bu cür təsirə malik ailə siyasətlərinin qəbulunda hökumətlərə və özəl sektora dəstək göstərir. Bu ilin 22 sentyabr tarixində Fond qadınların və kişilərin həm karyeralarında, həm də ailədə istəklərini reallaşdırmaq üçün lazım olan dəstəyi aldıqları iş mühitini yaratmaq məqsədinə nail olmağın yollarını müzakirə etmək üçün hökumətləri və özəl sektoru təmsil edən rəhbər şəxsləri İstanbulda keçirilən konfransda bir araya gətirir.
Bölgədəki hökumətlər başa düşürlər ki, demoqrafik dəyişikliyi idarə etməyin ənənəvi üsulu - insanların daha çox uşaq sahibi olmaları üçün maliyyə stimullarının təmin edilməsi - artıq işləmir və daha əhatəli yanaşmaya ehtiyac var. Qadınlara və kişilərə fayda verən və müasir ailə institutunu nəzərə alan ailə siyasətləri də bu yanaşmanın vacib hissəsidir. Bölgədəki hökumətlərin hər iki valideyn üçün ödənişli valideynlik məzuniyyətindən tutmuş, hamilə qadınları müdafiə edən ayrı-seçkiliyə qarşı qanunvericiliyə qədər geniş spektrli tədbirləri sınaqdan keçirdiyini görmək həvəsləndiricidir.
Özəl sektor da iş-həyat balansının möhkəmlənməsinə və valideynlər və qayğı göstərənlər üçün iş şəraitinin yaxşılaşdırılmasına qoyulan sərmayənin geri qayıtdığını qəbul edir. Şirkətlər bu sahədə lider kimi görünməklə gələn nüfuz yüksəlişini yüksək qiymətləndirirlər. Bununla onlar daha yüksək işçi əhval-ruhiyyəsindən və daha aşağı səviyyədə kadr davamsızlığından və axınından bəhrələnirlər ki, bunlar da öz növbəsində daha çox məhsuldarlıq və gəlir gətirir.
Ailələrə uyğun iş yerləri yaratmaq üçün şirkətlərin edə biləcəyi çox şey var. Buraya çevik iş rejimi, yaxşı ödənişli valideynlik məzuniyyəti, süd verən analar üçün ayrılmış xüsusi yerlər və kiçik uşaqlar üçün qayğı mexanizmləri daxildir. Yüksək vəzifə tutan menecerlər və rəhbər şəxslər valideynlik məzuniyyəti götürərək və dəstəkləyici ofisdaxili ab-hava yaradaraq digər əməkdaşlar üçün müsbət nümunə göstərə bilərlər.
Araşdırmalarımız göstərir ki, evdə və iş yerində qadın və kişi rolları ətrafında sosial normalar dəyişməkdədir. Məsələn, Moldovada kişilərin 59%-i övladları ilə daha çox vaxt keçirmək istədiklərini və bunun üçün daha az saat işləməyə hazır olduqlarını bildiriblər. Məlumatlarına çıxışımızın olduğu digər ölkələrdə də rəqəmlər oxşardır. Bu ona dəlalət edir ki, getdikcə daha çox insan keçmişin sərt gender rollarından uzaqlaşaraq ailə və iş həyatının daha çevik və bərabər əsaslarla təşkili yoluna keçmək istəyir.
Hüquqi çərçivələri, siyasətləri və xidmətləri, eləcə də şirkətdaxili ab-hava və mədəniyyətləri bu yeni reallıqlara uyğunlaşdırmağın və qadınların və kişilərin istədikləri karyera və ailəyə sahib olmasına mane olan sədləri aradan qaldırmağın zamanı yetişib.
Region ölkələri demoqrafik dəyişikliyin təsirləri ilə mübarizə apardıqca, ailə siyasətlərinə sərmayə qoyulması dayanıqlılığı artırmaq və gender bərabərliyini yaxşılaşdırmaq üçün əsas strategiya kimi ortaya çıxmışdır. Xüsusilə qadınlar karyera qurmaqla ailə qurmaq arasında seçim etmək məcburiyyətində qalmasaydılar, bu, qadınların həyatın bütün sahələrində səlahiyyətlərinin artırılması və insanların arzuladıqları sayda uşaq sahibi olmaları istiqamətində böyük bir addım olardı. Bu, həmçinin doğum səviyyəsinin artmasına da gətirib çıxara bilər. Ən vacib olan isə odur ki, bu, qadınlara və kişilərə iş yerlərində və evdə öz potensiallarını hər kəsin xeyrinə reallaşdırmağa imkan verəcək.
