Azərbaycanda fiziki şəxslərə məxsus daşınmaz əmlakın – fərdi ev və mənzillərin icbari sığortası ilə bağlı ciddi yeniliklər gözlənilir.
FED.az xatırladır ki, bununla bağlı müzakirələr bir neçə aydır ki, davam edir və bəzi hallarda sığorta şirkətlərinin də manipulyasiyaları ilə ajiotaja çevrilib.
Qeyd edək ki, «İcbari sığotalar haqqında» qanuna görə, fiziki şəxslər mülkiyyətlərində olan fərdi evləri və mənzilləri sığortalamalıdır. Sığorta olunmasa qanunvericiliyə əsasən 30 manat cərimə nəzərdə tutulub.
Qeyri-rəsmi «atəşkəs»
Uzun illər bu sahədə «atəşkəs» hökm sürüb - fiziki şəxslər qanunun tələbinə baxmayaraq əmlakını sığorta etməyib, dövlət qurumları isə qanunda nəzərdə tutulmasına baxmayaraq onları cərimə etməyib.
Bunun əsas səbəbi, sığorta bazarına effektiv nəzarət mexanizminin indiyədək yaradılmaması idi. Yəni mənzilin və ya evin sığortalı olub olmadığını öyrənmək, eləcə də sığortalı olmayanda onları cərimələmək üçün real işləyən mexanizm qurulmamışdı.
Evdən çıxmadan sığortalanmaq, kabinetdən çıxmadan cərimə yazmaq
Amma son bir ildə aparılan işlər, o cümlədən rəqəmsallaşdırma nəticəsində artıq dövlət qurumları sisteminin qurulmasın başa çatdırıblar.
Yeni sistemin işə düşməsi iki əsas məsələni həll edəcək – (1) evləri daha rahat, evdən çıxmadan sığortalamaq mümkün olacaq, (2) sığortalanmayan evləri aşkar edib onların sahiblərinə ofisdən çıxmadan cərimə yazmaq mümün olacaq.
Yalnız «çıxarışlı» evlərə aid olacaq
Azərbaycan Mərkəzi Bankı və İcbari Sığorta Bürosu tərəfindən yaradılan yeni sistemə digər dövlət qurumları da qoşulacaq. Bunlar Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin (ƏMDX) nəzdində olan Daşaınmaz Əmlakın Dövət Reyestri Xidməti (DƏDRX), fövqəladə Hallar Nazirliyi (FHN) və yerli icra hakimiyyətləri orqanlarıdır.
Sığortasız evləri belə aşkar edəcəklər
Sistem belə işləyəcək – ölədəki bütün çıxarışlı evlərin və mənzillərin siyahısı ilə ölkədə sığortalı evlərin siyahısı tutuşdurulacaq. Sığortası olmayan evlər aşkar ediləcək və onlara icra hakimiyyəti tərəfindən elektron qaydada (maşınlarda olduğu kimi, sistem tərəfindən) cərimə yazılacaq.
Bu effeti almaq üçün Reyestrin məlumat bazası (yni kupçalı evlərin siyahısı), İSB-nin məlumat bazası (yəni sığortalı evlərin siyahısı) ilə inteqrasiya ediləcək – birinci addım. Daha sonra icra hakimiyyətlərinə bu sistemə çıxış veriləcək – ikinci addım.
Birinci addımın əhəmiyyəti həm də ondadır ki, ondan solnra əmlakı artıq elektron şəkildə, evdən çıxmadan sığortalamaq olacaq.
Birinci addım artıq atılıb...
Bu gün İcbari Sığorta Bürosunun açıqladığı məlumata görə, İSB-nin və Reyestr xidmətinin elektron bazaları inteqrasiya edilib.
«2022-ci ilin sonunda “İcbari sığortalar haqqında” qanunda edilmiş dəyişikliklərin tələbləri nəzərə alınaraq Büro ilə Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin informasiya sistemləri arasında aparılan inteqrasiya işləri yekunlaşdırılmış, əmlakın sığortalanması ilə əlaqədar lazımi məlumatların müvafiq dövlət qurumundan alınması təmin edilmişdir»-deyə Büronun açıqlamasında bildirilir.
Nəticədə artıq indi evi evdən çıxmadan sığortalamaq olar: «Müvafiq növlər üzrə sığorta şəhadətnamələrinin elektron tərtib edilməsi üçün əmlakın çıxarışının reyster nömrəsi və qeydiyyat nömrəsi portala daxil ediləcəkdir. Daha sonra müvafiq veb servis ilə elektron qaydada əmlakın digər məlumatları Dövlət Əmlak Xidmətindən əldə ediləcəkdir. Şəhadətnamələr sığorta şirkətləri tərəfindən təsdiq edilərək və elektron vasitələrlə imzalanacaqdır. Ödəniş kodu sığortalıya sms vasitəsi ilə göndərildikdən sonra Hökümət Ödəniş Portalı vasitəsi ilə sığorta haqqının ödənişi təmin edilməlidir. Ödənişin həyata keçirilməsindən sonra şəhadətnamə qüvvəyə minəcəkdir».
«Əmlak radarı» hələ qoşulmayıb
Yəni elektron sığortalanma məsələsi artıq həll edilib. 2-ci addım, yəni evlər üçün sığorta radarı isə hələlik işə düşməyib. Bunun üçün sözügedən sistem icra hakimiyyətləri ilə əlaqələndirilməlidir. Həm texniki cəhətdən də çətin olduğuna görə, (sistemə bütün rayon və şəhərlərin İH-ləri qoşulmalıdır) bu iş hələ başa çatmayıb. Yəni əmlakın elektron sığortalanması sistemi işə düşsə də, sığortası evlərə cərimə yazılması mexanizmi hələlik qurulmayıb və aktiv deyil.
«Müvafiq elektron informasiya sistemləri ilə inteqrasiyaların tamamlanmasından sonra elektron şəhadətnamə ilə bağlı məlumatlar Büronun məlumat bazasında mövcud olmaqla, vətəndaşların şəxsi kabinetlərində də məlumatların əlçatanlığı təmin ediləcəkdir. Elektron informasiya sistemində məlumatların mövcud olması müvafiq icbari sığorta növü üzrə sığortalanmağa nəzarəti həyata keçirən orqanlara müvafiq məlumatın ötürülməsini asanlaşdıracaqdır»-deyə İSB doqlayısı yolla «cərimə mexanizmi»nin hələlik işə düşmədiyini təsdiqləyib.
Əziyyətlə alınan mənzili sığotalamaq üçün 30-40 manat çox deyil
Amma bu vəziyyət (yəni cərimələrin başlamaması) vətəndaşların öz əmlaklarını sığorta etməməsi üçün səbəb olmamalıdır. Daşınmaz əmlakın – evlərin və mənzillərin icbari sığortası ölkə vətəndaşlarının öz sərvətlərini qorumaq və ailələri qarşısında atmalı olduğu ən vacib addımdır.
Cüzi məbləğ – Bakıda 50 manat, Gəncə, Sumqayıt və Naxçıvanda 40 manat, digər şəhər və rayonlarda isə cəmi 30 manat ödəməklə alınan sığorta şəhadətnaməsi əmlakı çoxsaylı risklərdən qoruyur.
