İkinci Vətən müharibəsi zamanı torpaqların işğaldan azad edilməsi digər məsələlərlə yanaşı, Azərbayanın nəqliyyat imkanlarını da yaxşılaşdıracaq. Ən əsası, Azərbaycandan keçən yüklərin Türkiyənin Aralıq dənizi limanlarına çıxışı asanlaşacaq.
Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat sisteminin mərkəzi olan Bakı Beynəlxaq Dəniz Ticarət Limanı Azərbaycanın paytaxtından 70 km cənubda - Ələtdə yerləşir.
FED.az xəbər verir ki, xarici mətbuata müsahibəsində Limanın prezidenti Taleh Zahidov şirkətin fəaliyyəti və liman terminalının inkişafı planlarını açıqlayıb.
- Daha əvvəl demişdiniz ki, Bakı limanı 2020-ci ildə təqribən 5 milyon ton yük daşınırdı və gələcəkdə daha da artım gözləyir. Şirkət yük daşınmasını artırmağa hazırdırmı?
- Hazırda limanımızın ötürmə qabiliyyəti 100 min TEU konteyner də daxil olmaqla 15 milyon tondur. Eyni zamanda 2020-ci ildə yük dövriyyəsi demək olar ki, 5 milyon ton təşkil etmişdir. Beləliklə, yükaşırmanın həcmini artırmaq imkanımız var.
15 milyon tonun həddən çox olduğunu aydınlaşdırmaq istəyirəm, bu limanın birinci mərhələsinin tutumudur. İkinci mərhələ də planlaşdırılır, bunun nəticəsində limanın gücü 500 min TEU konteyner olmaqla 25 milyon tona qədər artacaq.
- Yeni limanın inkişafının ikinci mərhələsi nə vaxt başlayacaq?
- Hər şeyə praqmatik və sistematik baxmaq lazımdır. Əvvəlcə birinci mərhələnin maksimum səviyyəsinə çatmalıyıq. Planlaşdırılan 15 milyon tona yaxınlaşdığımızda ikinci mərhələ başlaya bilər. Düşünürəm ki, beş ildən sonra daha dəqiq bir tarix təyin edə biləcəyik. Bu barədə danışmaq hələ tezdir.
- Ən yaxın planlarınız haqqında nə demək olar? Məsələn, bu il üçün.
- Bu il mineral gübrələrin köçürülməsi üçün yeni ayrıca terminalın tikintisinə başlayırıq. Layihə gücü ildə təxminən 2,5 milyon tondur. Bu terminal xüsusi olaraq Orta Asiyadan gələn yüklər üçün yaradılacaqdır.
- Limanın mövcud dəmir yolu infrastrukturu yeni terminal istifadəyə verildikdən sonra malların çatdırılması ilə məşğul olacaqmı?
- Hazırda limanın 11 giriş yolu var. İlk mərhələdə bu kifayətdir. Əlavə olaraq, əsas vəzifəmiz limanda vaqon yığmaq deyil, ən qısa müddətdə təyinat yerinə çatdırmaqdır. Eyni zamanda, xüsusi ehtiyaclar üçün əlavə marşrutlar inşa edəcəyik. Məsələn, ayrıca bir dəmir yolu xəttinin çəkiləcəyi taxıl terminalı tikməyi planlaşdırırıq.
- Ehtiyat tutumlarından danışırsınız, amma bir neçə il əvvəl limanda yüklərin daşınmasının gecikməsi barədə məlumatlara rast gəldim. Bu problem necə həll edildi?
- Doğrudan da əvvəllər belə problemlərimiz olub. Əvvəllər liman Bakı şəhərində mövcud olduğundan, şəhər yollarında yük maşınlarının hərəkətində məhdudiyyətlər var idi və dəmir yolu ilə bağlı problemlər də mövcud idi. Bu səbəbdən də 2007-ci ildə ölkə hökuməti liman müəssisələrini Bakıdan Azərbaycanın paytaxtından 70 km cənubda yerləşən Ələtə köçürmək qərarına gəldi.
- Bu qərar limanın yük dövriyyəsinə necə təsir etdi?
- Limanın Ələtə köçürülməsi çox vaxtında idi. Bu, metropoliten rəhbərliklərinə şəhərin rabitə arteriyalarını yük maşınlarından və yük qatarlarından boşaltmağa imkan verdi. Bu qərar limanın özünün inkişafına müsbət təsir göstərdi. Ələt əlverişli bir coğrafi mövqeyə malikdir, Gürcüstan, İran və Rusiyaya gedən bir neçə beynəlxalq magistral yolun kəsişməsində yerləşir və eyni zamanda etibarlı dəmir yolu bağlantısına və müasir infrastruktura malikdir.
Bütün bunlar limanın yük dövriyyəsini artırmağa imkan verdi. Əvvəllər köhnə ro-ro terminalında yük daşıyan bərə üçün yalnız bir iskele var idi. İndi Ələtdə ro-ro gəmilərini bağlamaq üçün iki dayanacaq var. Ələtdəki yeni liman 2018-ci ilin may ayından fəaliyyət göstərir, indi bütün yüklər yalnız burada idarə olunur. Köhnə limanın ərazisində sakinlər üçün gözəl bir park yaradıldı və indi yeni iş mərkəzləri yaradılır.
- Limanın inkişafında Ələtə keçidlə yanaşı daha hansı vacib dəyişiklikləri qeyd etmək olar?
- Son illərdə Xəzər dənizində bərə xidmətlərinin intensivləşdiyini gördük. Xüsusilə Türkmənistan iki Ro-Ro gəmisi satın aldı. Bənzər bir xidmət üç ro-pax gəmisinə sahib olan Azərbaycan Dəniz Gəmiçiliyi Şirkəti (ASCO) tərəfindən təmin edilir. Martın 1-də istismara verilən ən yeni gəmi "Azərbaycan" 100 sərnişin, 56 vaqon və ya 50 yük daşıya bilir.
Yeni limanda başqa bir tendensiya görürük. Əvvəllər ənənəvi dəmir yolu bərələri əsasən Xəzər dənizi üzərindən konteynerlərin daşınması üçün istifadə olunurdu. Hal-hazırda gəmi sahibləri bunun üçün ixtisaslaşmış konteyner gəmilərindən istifadə edirlər. İndiyə qədər Aktau ilə Bakı arasında konteyner gəmiləri yalnız müntəzəm olaraq işləyirdi, bu il isə Türkmənistana konteynerlərin daşınması üçün yeni bir xətt çəkilməsi planlaşdırılır.
- Transxəzər və ya Mərkəzi dəhliz boyunca nəqliyyatın inkişafı Bakı limanına necə təsir göstərdi?
- Çox müsbət. Qeyd etmək istəyirəm ki, konteyner trafikinin artması və bərə xətlərinin intensivləşməsi məhz Bakı Limanının fəal iştirakçısı olduğu Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (TMTM) inkişafı çərçivəsində baş verir. Bir neçə il əvvəl dəhliz iştirakçıları vahid tarif barədə razılığa gəldilər ki, bu da yuxarıda təsvir olunan hadisələr üçün ciddi bir stimul oldu. Yeri gəlmişkən, gələcəkdə bu dəhliz boyunca malların daşınması üçün başqa bir yol ayrıla bilər.
- Zəhmət olmasa başqa hansı marşrutun olduğunu göstərin?
- Bildiyiniz kimi, 44 günlük zəfərli hücum əks hücum əməliyyatından sonra Azərbaycan beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlər daxilində ərazi bütövlüyünü bərpa edərək 28 ildir erməni işğalı altında olan əcdadlarının ərazilərini azad etdi. Nəticədə, Azərbaycan da İranla sərhəd boyunca, Ermənistanın qanunsuz olaraq saxladığı əraziləri özünə qaytardı. Bu, Bakı-Ələt-Horadiz-Meğri-Culfa-Naxçıvan dəmir yolu xəttini bərpa etməyə imkan verir. Bu xətt qismən Ermənistan ərazisindən keçir, 1990-cı illərdə bu xəttin Culfa ilə Horadiz arasındakı hissəsi işğal qüvvələri tərəfindən dağıdıldı.
- Yuxarıda göstərilən dəmir yolu xətti niyə vacibdir?
- Bu xəttin canlanması İrana, Yaxın Şərqə yeni bir yol aça bilər. Qeyd etmək istərdim ki, Sovet dövründə Culfa stansiyası İrana gedən yolda bir sərhəd qovşağı idi və ildə 3 milyon tondan çox yük daşıyırdı. Gələcəkdə bu qolu Bakı-Tbilisi-Qars magistral yolu ilə birləşdirmək üçün Naxçıvanla Türkiyə arasında Qars şəhəri istiqamətində birbaşa əlaqə qurulması planlaşdırılır. Beləliklə, Bakı-Tbilisi-Qars xəttinin iki marşrutu olacaq (Tbilisi və Naxçıvan yolu ilə). Hər yeni marşrut nəqliyyatın inkişafı üçün əlavə imkanlar yaradır. Bundan əlavə, bu isitqamət Türkiyənin Aralıq dənizindəki Mersin limanına yol açacaq.
- Transxəzər Dəhlizindən bəhs etdiniz. Bu sahədə vəziyyət necədir?
- Bu vektor 2018-ci ildə fəal inkişaf etməyə başladı. Ötən il yükdaşımaların həcmi bir qədər azaldı. Bəlkə də bu pandemiya ilə əlaqədardır. Və ya bəlkə də bu, Ukraynadan Orta Asiya və Çinə Rusiya üzərindən tranzit üçün verilən icazənin nəticəsidir. Buna baxmayaraq, bu, xüsusilə Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri ilə əlaqə baxımından çox perspektivli bir yoldur. İnanıram ki, bu istiqamətin daha da inkişafı üçün bu marşrut boyunca yük trafikinin inkişafına hər cür töhfə verəcək bir təşəbbüslər lazımdır.
