ABŞ prezidenti Donald Tramın Çinə qarşı başladığı yeni tarif müharibəsi təkcə ABŞ və Çin-i əhatə etmir. Bunun təsirlərini dünyanın başqa ölkələri, ocümlədən Avropa Birliyi də hiss edəcək.
FED.az xəbər verir ki, yüksək tariflərin tətbiq edilməsi ona səbəb olub ki, indiyədək ABŞ-a axan Çin malları artıq ucuz qiymətiə başqa ölkələrə göndəriləcək. Bu isə həmin ölkələrdə də problemlərin yaranmasına səbəb olmalıdır.
Xatırladaq ki, ABŞ hökuməti ölkəyə gələn Çin mallarına 70%-ə yaxın rüsum tətbiq edib. Çin bu addımı cavabsız qoymayıb və 34% rusum tətbiq edib. Amma məsələ bununla bitməyəcək, ABŞ bazarı üçün dua etməkdənsə Çin yeni bazarlar axtarmağa başlayacaq. Bu artıq bir dəfə baş verib. Bir neçə il əvvəl Tramp Çinlə tarif müharibəsinə başlayandap Pekin nəinki yeni bazarlar tapmağa, həm də texnoloji sıçrayışa nail ola bildi. İndi də 179 ölkənin, faktiki olaraq bütün dünyanın narazı qaldığı bu addım Çinin xeyrinə işləyə bilər.
Artıq məlumdur ki, yeni tariflər istər-istəməz Çinin ABŞ-a keçən il 440 milyard dollara yaxın olan ixracatının azalmasına səbəb olacaq. Bu o deməkdir ki, Çin indi ABŞ-a “lazımsız” məhsullarını satmaq üçün yeni bazarlar axtarmalı olacaq. İqtisadçılar ucuz Çin mallarının başqa ölkələrə axınını gözləyirlər ki, nəticədə həmin ölkələr indi də Çindən qorunmağa başlayacaqlar.
FED.az xəbər verir ki, Amerika bazarını itirən Çin istehsalçıları daha çox məhsullarını Aİ-də satmağa çalışacaqlar. Deutsche Bankın baş iqtisadçısı Robin Winkler, FT yazır ki, bu baxımdan Brüssel bir sıra təcili qoruyucu tədbirlər görməli olacaq.
Ifo İnstitutunun rəhbəri Klemens Fuest deyir ki, Trampın Çin mallarına tətbiq etdiyi rüsumlar Almaniya sənayesinə ikiqat zərbə vuracaq, çünki Çindən gələn məhsullar Almaniyaya daxil olacaq. Kölndəki Alman İqtisadiyyatı İnstitutunun ekspertlərinin hesablamalarına görə, tariflərin tətbiq olunduğu dörd il ərzində təkcə Almaniya iqtisadiyyatı 200 milyard avro itkiyə məruz qalacaq və 2028-ci ilə qədər ölkənin ÜDM-i 1,5% azalacaq.
Freedom Finance Global-ın aparıcı analitiki Natalya Milçakova deyir: "Çinin ixracatına dəyən zərərin rəqəmləri 150 milyard dollardan 440 milyard dollara qədər dəyişir. Yəni, nəzəri olaraq bu il Çinin ABŞ-a ixracı ən azı üçdə bir, ən çoxu isə 100% azala bilər, baxmayaraq ki, sonuncu variant mümkün deyil".
FED.az xəbər verir ki, Pekin 2018-2019-cu illərdə ABŞ-Çin ticarət müharibəsinin ilk dalğasını çox yaxşı idarə etdi. Çin malları Cənub-Şərqi Asiyada və BRİKS bazarlarında yeni bazarlar tapdığı üçün Vaşinqtonun Çindən ixracı azaltmaq məqsədinə nail olunmayıb. Çin, ABŞ-ın məhdudiyyətlərinə baxmayaraq, yalnız digər ölkələrə ixracını artırdı.
Bundan əlavə, Çin 2017-ci ildən bəri doqquz ticarət sazişi, o cümlədən Asiyada 15 ölkə ilə əlamətdar tərəfdaşlıq imzalayıb. ABŞ bir dənə də olsun yeni ticarət sazişi bağlamadı.
Üstəlik, əvvəlki tariflər Çinə texnoloji səviyyəsini daha da yüksəltməyə kömək etdi.
"2018-2019-cu illərin birinci ticarət müharibəsi zamanı Çin mallarına tariflərin artırılması Çin şirkətlərini Ar-Ge-yə sərmayə qoymağa və məhsulun keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa təşviq etdi ki, bu da "Made in China" proqramı tərəfindən dəstəklənir.
«Nəticədə, tarif müharibəsi Çindəki şirkətləri daha rəqabətli etdi və onlar Amerika şirkətləri ilə daha yüksək bilik intensivliyi və texnoloji rəqabətə malik seqmentlərdə rəqabət aparmağa başladılar» - SƏTƏM İqtisadiyyat Elmləri Fakültəsinin Tətbiqi İqtisadiyyat kafedrasının dosenti Anna Fedyunina qeyd edir.
Digər mühüm cəhət ondan ibarətdir ki, ticarət məhdudiyyətlərinə cavab olaraq Çin şirkətləri öz texnoloji ekosistemlərini inkişaf etdirməkdə daha fəallaşıb, Amerika komponentlərindən asılılığını azaldıblar: «İdxalın əvəzlənməsi proqramları və yüksək texnologiyalı sektorlara dövlət dəstəyi Çinə nəinki uyğunlaşmağa, həm də yarımkeçiricilər, elektromobillər və süni intellekt daxil olmaqla kritik sahələrdə inkişafı sürətləndirməyə imkan verib».
Məsələn, FED.az xəbər verir ki, hazırda Çin dünyanın ən böyük dron və onlar üçün hissələri istehsalçısıdır. Günəş elektrik stansiyalarında istifadə olunan panellərin istehsalında da Çin dünyda inhisarçıdır. Digər tərəfdən Çində tapılan «qrafen» materialı smartfonlar, enerji bankları, İHA-lar üçün örtüklər və s. istehsalında istifadə olunur, bu materialın istehsalı da dünyada yalnız Çindədir. Nəhayət Çin dünyanın ən böyük litium və digər nadir metalların istehsalçısıdır.
Milçakova hesab edir ki, Çin malları üçün əsas bazarlar çox güman ki, BRİKS ölkələri, həmçinin Asiya ölkələri, o cümlədən Cənub-Şərqi Asiya, ABŞ-la fikir ayrılığına düşmüş Kanada və Avropa İttifaqı olacaq.
Eyni zamanda, ABŞ-ın özü də şübhəsiz ki, bir çox Çin mallarından imtina edə bilməyəcək. Çünki ABŞ Çindən başqa şeylərlə yanaşı, özlərinin istehsal etmədiyi və ya qeyri-kafi miqdarda istehsal etdiyi malları alır. "ABŞ üçün Çindən avadanlıq və komponentlərin, o cümlədən müxtəlif kompüter və avtomobil hissələrinin tədarükünə qarşı çıxmaq xüsusilə çətin olacaq. Ən məşhur nümunə məşhur «iPhone» smartfonları və onların konstruksiyalarıdır. Belə ki, Çin və ABŞ-ın tarif müharibəsi nəticəsində «Apple» yeni modellər buraxmaq planlarına fasilə verə bilər.
