Dünyada son illər tətbiqi başlanılan 5-ci nəsil mobil rabitə, və ya sadəcə - 5G texnologiyası insan sağlamlığı üçün təhlükə yaratmır. İndiyədək aparılan araşdırmalar şəbəkənin təhlükə mənbəyi olmadığını təsdiqləyib.
FED.az xəbər verir ki, dünyada 2019-cu ildən tətbiqinə başlanılan 5G şəbəkəsinin imkanları özündən əvvəlki şəbəkələri xeyli üstələyir. 5G şəbəkəsi indiyədək mövcud olan 2G, 3G və 4G texnologiyalarından daha sürətli və yüksək ötürücülük qabiliyyətinə malikdir.
Məhz buna görə onu mobil rabitə texnologiyasında növbəti mərhələ adlandırırlar. 5G texnologiyaları çoxsaylı tətbiqlər və ssenarilərlə istifadə oluncaq, ondan istifadə ağıllı evlər, yol hərəkətinin təhlükəsizliyi, istehsal prosesi, video faylların yüksək sürətlə ötürülməsi və sair sahələri əhatə edəcək. Eyni zamanda 5G bir yerdən bir neçə qurğulara xidmət göstərə biləcək, yəni bu şəbəkəyə daha çox qurğu qoşulacaq.
Amma böyük üstünlüklərinə və müsbət cəhətlərinə baxmayaraq müxtəlif ölkələrdə 5G-yə münasibət birmənalı olmayıb.
Bunun bir səbəbi də COVİD-19 virusu və dünya ictimaiyyətində yaranan narahatlıqlardır. 2019-cu ilin sonundan başlayan koronavirus pandemiyası bütün dünyada bu proseslərin süni şəkildə idarə olunması barədə fikirlər yaratdı. Həmin gərginlik fonunda bütün texnoloji yeniliklər narahatlıqla qarşılanırdı və yeni tətbiq edilən 5G-də bu mənada istisna olmadı. Halbuki, bu şəbəkənin zərərli olması barədə heç bir real fakt yoxdur, aparılan çoxsaylı elmi və təcrübi araşdırmalar isə əksinə, bu texnologiyanın əvvəlki şəbəkələr qədər təhlükəsiz olduğunu göstərib.
5G nədir və onun zərərli olması fikri necə yaranıb?
Əvvəlcə 5G-nin əvvəlki şəbəkələrdən fərqini qeyd edək. 5G əvvəlkilərdən daha yüksək tezlikli dalğalarda çalışır. Belə ki, 2, 3 və 4-cü nəsil şəbəkələr 700 MeqaHerslə (MHs) 6 QiqaHers (QHs) tezliklər arasında işləyirdisə, 5G-də tezliklər 28-100 QHs arasında dəyişir. Bunun sayəsində 5G-də internet görünməmiş dərəcədə sürətlidir - 5G şəbəkəsi internet məlumatlarını 10 Qbit/saniyə sürəti ilə ötürə bilər.
Amma fiziki qanunlarına görə, yüksək tezlikli dalğalar uzaq məsafələrə yayıla bilmir, ona görə də 5G şəbəkəsinin radio qüllələri (antennaları) bir-birinə yaxın məsafədə – təqribən 150-200 metr, maksimum 500 metr məsafədə yerləşməlidir. Bu əlbəttə ki, radio şüalanmanın həcmcə böyük olacağını göstərir, amma amma bu onun insan orqanizmi üçün təhlükəli olması anlamına gəlmir, sözügedən iddialar heç bir araşdırma ilə sübut edilməyib.
1990-cı ildən aparılan 100-dən çox araşdırma
Əslində cəmiyyətdə mobil telefonlar və baza stansiyalarının (mobil rabitə antennalarının) şüalarının sağlamlığa mümkün mənfi təsiri ilə bağlı narahatlıqlar hələ 1990-cı illərdə mobil rabitə yeni tətbiq olunmağa başlayandan yaranıb.
Amma 1990-cı illərdən bəri Səhiyyə sahəsində çalışan ekspert qrupları və ictimai təşkilatlar, o cümlədən Dünya Səhiyyə Təşkilatı mövcud elmi araşdırmaları diqqətlə öyrəniblər və bu nəticəyə gəliblər ki, mövcud olan faktlar mobil telefonların v baza stansiyalarının şüalandırdığı dalğaların sağlamlığa zərəri olduğunu təsdiqləmir.
Məsələn, ABŞ alimləri 5G-nin canlıların orqanizminə təsirini araşdırmaq üçün zebra balığı fəsiləsinin şirin sularda yaşayan şüa qanadlı balıqların rüşeymləri üzərəndə tcrübə aparıblar. Elmi təcrübələrdə bu balıqların rüşeymlərindən çox istifadə edilir, çünki onlarla insan embrionunun inkişaf prosesi oxşardır və genom səviyyəsində də oxşarlıqlar var. Təcrübə zamanı balıqların embrionları 2 gün ərzindəı davamlı olaraq 3,5 Qiqa Hers tezlikli radio dalğılarla şüalandırılıb, çünki adətən 5G-ni dəstəkləyən smartfonlarda bu tezlikdən istifadə edilir. Eksperiment göstərib ki, şüalanma balıqların embrionuna, onların ölüm göstəricilərinə və davranışlarına ciddi təsir göstərməyib.
Mobil şəbəkələrin, o cümlədən 5G şəbəkəsinin insan sağlamlığına təsiri ilə bağlı araşdırmalara mobil texnologiya istehsalçıları da dəstək verirlər. 1996-cı ildən başlayaraq «Ericsson» şirkəti elektronmaqnit dalğalarının sağlamlığa təsirini öyrənən 100-dən artıq müstəqil araşdırmanı dəstəkləyib.
Araşdırmaların nəticələri ictimaiyyətə açıq olan elmi ədəbiyyatda dərs edilib. Bunun nəticəsi olaraq 2018-ci ildə MWF təşkilatı MWF 20 years of research araşdırmasının əsas nəticələrini dərc edib. Bu nəticələr elektromaqnit sahələrinin sağlamlığa təsiri ilə bağlı 1998-ci ildən bəri aparılan araşdırmaları əhatə edir.
Müxtəlif dövlətlərin müvafiq qurumlarının 5G texnologiyasının təhlükəsizliyi ilə bağlı rəyləri belədir:
Avropa Komissiyası: «Elektronmaqnit dalğalarının təhlükəsizliyi ilə bağlı Avropa İttifaqı səviyyəsində tövsiyə olunan sərt məhdudiyyətlər hazırda 5G şəbəkəsi üçün istifadə olunan bütün tezlik diapazonlarına tətbiq edilə bilər».
ARPANSA (Avstraliya): «Mövcud iddiaların əksinə olaraq, 5G şəbəkəsində istifadə olunan radiodalğaların sağlamlığa təsiri aşkar edilməyib. 5G daha yüksək tezlikli dalğalarda işləyir, amma daha yüksək tezliklər, daha yüksək təsir demək deyil. Yüksək tezlikli dalğalar indi də aeroportlarda istifadə edən yoxlama cihazlarında, polis radarlarında və səhiyyədə istifadə edilir, onlar diqqətlə araşdırılıb və insan sağlamlığına mənfi təsir göstərmir».
Kanada hökuməti: «Kanada ərazisində qüvvədə olan məhdudiyyətlər 5G qurğularında və antennalarında istifadə olunan tezliklərə də aid edilir».
İngiltərənin ictimai səhiyyə xidməti: «ICNIRP-in tövsiyələri 300 Qiqa Hers-ə qədər olan tezliklərə də tətbiq edilir və 5G baza stansiyalarının dalğalarına, əvvəlki texnologiyalarda olduğu dərəcədə aid edilir».
DSA (Norveç): «Bu gün mövcud olan məlumatlara əsasən 5G texnologiyasının sağlamlığa təhlükəsi ilə bağlı narahatlıq üçün səbəb yoxdur».
STUK (Finləndiya): «5G mobil şəbəkələrinin radiasiya təhlükəsizliyi səviyyəsi, əvvəlki nəsil şəbələrində (2G, 3G, 4G) olduğu kimi, qanunvericiliyin tələbləri üzrə təmin edilib».
İsveçin İctimai Səhiyyə Agentliyi: «Radiodalğalı elektromaqnit sahələri barədə hazırda mövcud olan biliklərə əsasən, alimlər 5G texnologiyası və burada istifadə olunan tezliklərdə sağlamlıq üçün təhlükə görmürlər.
Yeni Zelandiya hökuməti: «Hazırda mövcud olan elmi sübutlara əsasən 5G texnologiyasının insan sağlamlığına və ətraf mühitə neqativ təsiri ehtimalı olduqca aşağıdır».
İrlandiyanın ətraf mühitin müdafiəsi Agentliyi: «ICNIRP-in tövsiyə etdiyi göstəricilərdən aşağı hədlərdə əhalinin sağlamlığı üçün nəticələr müşahidə edilməyib və uyğun olaraq gələcəkdə 5G-nin istifadəsi zamanı da əhalinin sağlamlığı üçün mənfi nəticələr gözlənilmir».
Mobil rabitə istehsalçıları da bu məsələyə həssas yanaşırlar. Məsələn, dünyanın ən böyük mobil texnologiya istehsalçılarından olan «Ericsson» şirkətinin məhsulları satışa çıxarılmazdan əvvəl, qanunvericilikdə nəzərdə tutulan norma və standartlara uyğunluğu test edilir və yoxlanılır.
Şüalanma səviyyəsi isə müstəqil təşkilatlar tərəfindən, aparılanan çoxsaylı araşdırmaların əsasında müəyyən olunur. Bu məhdudiyyətlər Dünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən, özüə də buraxıla bilən həddən xeyli aşağı səviyyədə tövsiyə edilir. 
