Yanvarın 30-u Azərbaycanda Gömrükçülərin Peşə Bayramı Günü kimi qeyd edilir.
Azərbaycanda gömrük xidməti zəngin tarixi yol keçib, hələ qədim İpək Yolu dövründə ölkəmizdə gömrük sisteminin mövcudluğu elmi sübutlarla təsdiqini tapıb. Çar Rusiyası dönəmində 1807-ci il fevralın 7-də Bakı Gömrük İdarəsi təsis edilib. Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra təşəkkül tapmış yeni strukturlardan biri gömrük sistemi olub. 1992-ci il yanvarın 30-da Dövlət Gömrük Komitəsi (DGK) yaradılıb və 28 ildir ki, müstəqil gömrük xidməti ölkəmizin təhlükəsizliyi istiqamətində mühüm rola malikdir.
Ölkədə aparalın islahatlar çərçivəsində, gömrük sisteminin də bütün istiqamətlər üzrə fəaliyyəti təkmilləşdirilir. Nəticədə son illər Azərbaycan gömrük xidməti yeni, müasir layihələr həyata keçirməklə beynəlxalq standartlara cavab verən nümunəvi təşkilata çevrilməkdədir. Xidməti öz fəaliyyətində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə xüsusi önəm verərək bu sahədə köklü islahatlar aparıb.
Son illərdə gömrük sistemində şəffaflığın təmin olunması, idarəçiliyin təkmilləşdirilməsi, elektron xidmətlərin sayının artırılması və digər sahələrdə islahatların əhatə dairəsi genişləndirilib ki, bu da xidmət mədəniyyətinin yüksəldilməsində, xarici ticarət iştirakçılarında könüllü riayət prinsiplərinin formalaşdırılmasında və beynəlxalq ticarətin asanlaşdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayıb.
Ötən il Dövlət Gömrük Komitəsinin fəaliyyəti əlamətdar hadisələrlə yaddanqalan olub. Belə ki, keçən ilin fevralından tətbiq edilən “Yaşıl dəhliz” buraxılış sistemi sahibkarlığın inkişafına daha da təkan verib. “Yaşıl dəhliz” buraxılış sistemi vətəndaş-məmur təmasının minimuma endirilməsinə, sahibkarların əlavə vaxt və vəsait itkisinin aradan qaldırılmasına, şəffaflığın təmin olunmasına, könüllü riayət prinsipinin formalaşmasına şərait yaradıb.
Artıq 530-yaxın xarici ticarət iştirakçısı həm idxal, həm də ixracda bu sistemdən istifadə imkanı əldə edib. Ümumilikdə idxal əməliyyatlarının 25, ixrac əməliyyatlarının 27 faizi və xarici ticarət həcminin 8 milyard dollardan çox hissəsi “Yaşıl dəhliz” sistemindən istifadə edən biznes subyektlərinin payına düşür.
2019-cu ildə sərhədkeçmə prosesinin daha da sürətlənməsi baxımdan uğurlu il olub. Aparılan islahatlar, gömrük-keçid məntəqələrində quraşdırılan müasir avadanlıqlar və təkmilləşdirilmiş idarəetmə sistemi hesabına sərhədkeçmə prosesləri asan və sürətli şəkildə həyata keçirilir, sərhədlərdə yerləşən gömrük postlarının buraxılış qabiliyyəti dəfələrlə artırılır.
Risklərin idarə edilməsi sisteminin, gömrük auditinin tətbiqi ilə yük və nəqliyyat vasitələri fiziki yoxlamalara deyil, risklərin qiymətləndirilməsi və təhlili əsasında yoxlanışa cəlb olunur. Bu da ticarətin asanlaşdırılması və sərhədkeçmə prosesinin sürətləndirilməsi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
İslahatlar dövründə yaradılan Ticarətin Asanlaşdırılması mərkəzləri, ən müasir texniki vasitələr, “1 inspektor - 1 nəqliyyat vasitəsi”, “e-növbə” kimi innovativ layihələr, informasiya texnologiyalarının tətbiqi hesabına sərhədkeçmə proseslərinə sərf olunan müddət 3 dəfəyə qədər azaldılıb. Əvvəl gömrük-sərhəd buraxılış məntəqələrindən gün ərzində 250 yük nəqliyyat vasitəsi keçirdisə, hazırda bu rəqəm 600-ə çatdırılıb ki, bu da beynəlxalq ticarətin və tranzit əməliyyatlarının sürətləndirilməsi üçün mühüm amildir.
Gömrük orqanlarının ən vacib fəaliyyət sahələrindən biri də qaçaqmalçılığa qarşı mübarizə, narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinin qarşısının alınmasıdır ki, ötən il 13 min 443 hüquqpozma faktı aşkarlanıb və bunlardan 866-sı cinayət xarakterli faktlardır. Aşkarlanan cinayət xarakterli faktların əksəriyyəti narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi ilə bağlı olub. Son 2 ildə 4 tondan çox, ötən il isə 2 tondan çox narkotik vasitənin aşkar edilərək dövriyyədən çıxarılması gömrük orqanlarının bu sahədə də səmərəli fəaliyyətindən xəbər verir. Keçən il qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilərkən aşkarlanan malların ümumi dəyəri 300 milyon dollardan artıq olub.
Gömrük sistemində tətbiq edilən yeniliklər maliyyə nəzarətinin gücləndirilməsinə, uçotun düzgün qurulmasına, ticarətin asanlaşdırılmasına, idxal-ixrac əməliyyatlarının həcminin artırılmasına şərait yaradıb ki, bununla da son 2 ildə gömrük orqanları tərəfindən əlavə 2 milyard manat vəsait dövlət büdcəsinə köçürülüb.
Nəzərə alsaq ki, ötən il ərzində vergitutma bazası əvvəlki illərlə müqayisədə eyni səviyyədə qalıb, idxal mallarına 50 faiz həcmində vergi imtiyazı verilib, Azərbaycana idxal olunan mallara tətbiq edilən gömrük rüsumları üzrə azadolmanın həcmi 65 faiz, əlavə dəyər vergisindən azadolmanın həcmi isə 35 faiz təşkil edib, bu zaman büdcənin artırılmasının əsas səbəblərindən biri kimi “kölgə iqtisadiyyatı” ilə mübarizəni, aparılan şəffaflıq siyasətini göstərmək olar. Ötən il büdcə proqnozu 3 milyard 702 milyon manat nəzərdə tutulsa da, Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən 4 milyard 408,6 milyon manat vəsaitin dövlət büdcəsinə köçürülməsi təmin olunub. Bu isə əlavə 706,6 milyon manat əlavə vəsait və büdcə proqnozunun 119,1 faiz icrası deməkdir.
