“Rosazermaş” QSC-nin İdarə Heyətinin sədri Togrul Qulubəyli müəssisələrin fəaliyyətində kadr, məhsul və texnoloji yeniliyi ilə bağlı fikirlərini bölüşüb.
FED.az saytı T.Qulubəylinin sözügedən mövzu ilə bağlı təhlilini təqdim edir:
Müəssisə kadrların intellektual fəaliyyəti nəticəsində yaradılmış elmi-texniki məhsulların bütün həyat dövrünü əhatə etməlidir.
Birincisi, bunlar elmi-tədqiqat və inkişaf mərhələləri və məhsulların birbaşa yaradılması, eləcə də onun istehsal texnologiyasıdır. Yüksək səviyyəli yenilik və bilik intensivliyi ilə seçilən yaradılmış məhsul və texnologiya texnoloji yeniliyi, məhsul (yeni məhsul) və proses (yeni texnologiya) innovasiyasını təmsil edir. Öz növbəsində, bu yeniliklər elmi-tadqiqat və istehsal müəssisəsinin mülkiyyətinə daxil edilməsi müəssisənin bazar dəyərinin artmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən əqli mülkiyyət obyektləridir.
Yaradılmış texnoloji yeniliklərdən (intellektual mülkiyyət obyektlərindən) istifadə, yeni innovativ fəaliyyətin əldə edilmiş nəticələrinin kommersiyalaşdırılması mərhələsi. Bu mərhələnin məqsədi innovativ inkişafların nəticələrinin istifadəsindən mənfəət əldə etməkdir. Bu mənfəətin kapitallaşdırılması elmi-tədqiqat və istehsal müəssisəsinin bazar dəyərini artıracaqdır.
Yaradılmış texnoloji innovasiyalardan istifadə mərhələsində tədqiqat va istehsal müəssisəsi təşkilatı va idarəetma (istehsalın təşkili və idarə edilməsinin yeni üsullarından istifadə etməklə), marketinq (bazar araşdırmasının yeni üsullarından istifadə etməklə və məhsulların satışa çıxarılması yolu ilə) bir sıra formalaşdırır. İstehlakçılar, resurs (yeni növ resurslardan istifadə yolu ilə) və digər yeniliklər.
Bəzi hallarda elmi-tadqiqat və istehsalat müəssisəsi innovasiyalarin ötürülməsi çərçivəsində əldə etdiyi əqli fəaliyyətin naticələrindən istifadə hüquqlarını bu müəssisələrlə müstəsna və ya qeyri-müstəsna lisenziya müqavilələri bağlayaraq digər müəssisələrə verir.
Beləliklə, elmi-tədqiqat-istehsalat müəssisasi personalının intellektual fəaliyyati nəticəsində müəssisənin əqli aktivlərinin tərkibində nəzərə alınan bir sıra yeniliklər yaranır. Buna görə də bu aktivlərin idarə edilmasi vəzifəsi ortaya çıxır. Bu problemin həlli əqli aktivlərin müxtəlif elementlərinin müəyyən edilməsini, onların qiymətləndirilməsini və elmi-tədqiqat va istehsal müəssisəsinin mülkiyyətinin bir hissəsi kimi uçotunu əhatə edir.
Tədqiqat və istehsal müəssisəsinin rəqabət strategiyasında innovativ komponentin meydana çıxması, birincisi, müəssisənin fəaliyyətinin maliyyələsdirilməsinin ənənəvi sxemlərinin dəyişdirilməsinə gətirib çıxarıır, ikincisi, kadrların bilik səviyyəsinə daha yüksək tələbləri diktə edir. Bu nümunələrdə dəyişikliklər layihənin qeyri-müəyyənlik və risk səviyyəsinin artması səbəbindən baş verir. Kadrların bilik səviyyəsinə artan tələblərlə bağlı ikinci şərt, müəssisədə biliklərin idarə edilməsi sisteminin yaradılması, o cümlədən biliklərin toplanması və ötürülməsi, kadrların davamlı hazırlanması və yenidən hazirlanması kimi elementlərin formalaşdırılması zerurətinə səbəb olur. Burada elmi-tədqiqat və istehsal müəssisasi üçün informasiya texnologiyalarından və inteqrasiya olunmuş informasiya idarəetmə sistemlərindan istifadə vacibdir.
Bu mərhələdə innovativ layihənin təskilatı izolyasiyasi baş verir, yəni vençur strukturu yaradılır və texnoloji innovasiyaların yaradılması prosesini maliyyələşdirməyə daha yüksək risklər götürə bilən investorlar cəlb olunur. Bu investorlar borc maliyyələşdirmə kartlari ilə yüksək faizlə layihəyə maliyyə resurslarını yatırmaqda maraqlı deyillər. Onların marağı yaradılan müəssisənin bazar dəyərinin artırılmasındadır.
Beləliklə, innovativ layihələrin maliyyələşdirilməsi məqsədi ilə vençur maliyyələşdirmə adlanan xüsusi maliyyə sxemlərindan istifadə olunur. Dünya təcrübəsində bu sxemlər bir tərəfdən yüksək potensial gəlirliliyi, digər tərəfdən isə yüksək risk dərəcəsi ila xarakteriza olunan innovativ biznesin maliyyələşdirilməsi üsulu kimi istifadə olunur. Vençur müəssisəsinin kapitalında iştirak etməklə, vençur investoru təkca texnoloji yeniliyin yaradılması layihəsinin maliyyələşdirilməsində deyil, həm də vençur müəssisəsinin idarə edilməsində birbaşa iştirak edir.
Vençur investorları tərəfindən qarşıya qoyulan məqsəd layihənin innovativ komponenti başa çatdıqdan sonra hayata keçirilir, yəni yaradılmış innovasiyaların sənaye inkişafına keçid zamanı.
Layihənin innovativ komponentinin həyata keçirilməsi mərhələsində vençur müəssisəsinin bazar dəyərinin artması üçün əsaslar qoyularsa, bu məqsədə nail olmaq olar. Müəssisənin bazar dəyərinin artması ilk növbədə innovativ layihənin həyata keçirilməsi prosesinda yaradılmış əqli mülkiyyət hüquqları hesabına formalaşan qeyri-maddi aktivlərin dəyərinin artması hesabına təmin edilir.
Beləliklə, layihənin innovasiya komponentinin uğurla başa çatdırılması vençur kapitalının investisiya kapitalı ilə əvəz ədilməsini nəzərdə tutur. Bu, yaradılmış texnoloji yeniliyin istehsalatda istifadəsi ilə bağlı adi investisiya dövriyyəsinin başlanğıcı deməkdir. Vençur investorlarının vençur müəssisəsinin kapitalından çıxarılmasının bağlanması onların maliyyə maraqlarının reallaşması deməkdir.
Məsələn, müəssisəni Açıq Səhmdar Cəmiyyət (ASC) statusuna çevirərkən, vençur investora öz səhmlərini bazar dəyəri ilə satır və gəlir əldə edir.
Layihənin innovasiya mərhələsinin başlanğıcı müəyyən bir sahədə elmi tədqiqatların aparılması qərarına uyğun gəlir. Bu, vençur maliyyələşdirmə prosesinin təşkili üçün asandır.
Real veziyyətdə layihənin innovasiya marhələsinin başlanğıcı ilə vençur maliyyələşdirməsinin başlanğıcı, bir qayda olaraq, üst-üstə düşmür. Ilkin mərhələdə texnoloji yeniliyin inkişafı layihəsi, bir qayda olaraq, hələ təşkilat olaraq müstəqil müəssisə strukturuna ayrılmamışdır. Bu mərhələdə layihənin innovativ mərhələsi ya təşəbbüskar inkişaf kimi, ya da elmi-tədqiqat və istehsalat müəssisəsinin mövcud elmi mövzuları, o cümlədən dövlət sifarişi ilə maliyyələşdirilən mövzular çərçivəsində həyata keçirilir.
Beləliklə, ilkin mərhələdə layihənin innovativ komponentinin maliyyələşdirilməsi ya tərtibatçıların, ya da müəssisənin vəsaiti hesabına va ya büdcə vəsaiti hesabına həyata keçirilir. Layihənin təşkilatı təcrid edilməsi tədqiqat və istehsal müəssisəsinin innovativ fəaliyyətinin, o cümlədən layihədən əvvəlki ən mürəkkəb və riskli mərhələsinin vençur məliyyələşdirilməsinin başlanğıcı deməkdir. Bu, ilk növbədə innovasiya prosesinin ən mürəkkəb, vaxt aparan va riskli hissəsi olan fundamental və nəzəri kəşfiyyat tədqiqatlarına aiddir. Bu işlərin yenilik dərəcəsi və prioritetliyi layihənin maya dəyəri hissəsinin formalaşmasına təsir göstərir, istehsal olunan məhsul innovasiyalarının bilik intensivliyini müəyyən edir və son nəticədə elmi-tədqiqat və istehsal müəssisəsinin bütün innovativ fəaliyyətinin gələcək səmərəliliyini təmin edir.
