Azərbaycan Ordusunun Qarabağı azad etmək üçün başladığı uğurlu əks-hücum əməliyyatı və parlaq qələbələrlə torpaqların azad olunması ilə təkcə cəbhədə deyil, informasiya məkanında da mübahisələri qızışdırdı.
FED.az xəbər verir ki, Qarabağ və ətraf ərazilərdə tarixən kimin yaşaması, ermənilərin buraya hansı dövrdə köçməsi və hansı sayı malik olması tarixçilər və bəzi mətbuat oranları tərəfindən müzakirə olunan məsələyə çevrildi.
Döyüşlərin getdiyi dövrdə prezident İlham Əliyev, xarici və yerli mətbuata verdiyi çorxsaylı müsahibələrində və çıxışlarında 1805-ci ildə Qarabağ xanlığı ilə Rusiya arasında imzalanan Kürəkçay müqaviləsinə dəfələrlə istinad edib.
Bu tarixi sənəd göstərir ki, həmin vaxt Qarabağda ermənilər nəinki ümumiyyətlə söz sahibi olmayıblar, hətta onların həmin ərazidə mbvcudluğu belə xatırlanmır.
FED.az üstündən 215 il keçdikdən sonra da həmin sənədin böyük maraq doğurduğunu nəzərə alaraq Kürəkçay müqaviləsinin tam mətnini yenidən açıqlayır.
Qeyd edək i, həmin dövr Rusiyanın Qafqaza ekspansiyası davam edirdi. 22 il əvvəl Rusiya tərəfi oxşar müqaviləni Gürcüstanla da bağlamışdı. 4 avqust 1783-cü ildə imzalananan Georgiyevsk traktatı Şərqi Gürcüstanın - Kartli və Kaxetiya çarlığının çar Rusiyasının himayəsinə keçməsini nəzərdə tuturdu.
Qarabağ xanlığının Rusiya ilə imzaladığı müqavilə də bu sənədin üstündə hazırlanmışdı. Amma maraqlıdır ki, rus və gürcü dillərində imzalanan 1783-cü il Georgiyevsk müqaviləsindən fərqli olaraq, Kürəkçay müqaviləsi yalnız rus dilində imzalanmışdı.
1805-ci il 14 may tarixində imzalanan Kürəkçay müqaviləsi Rusiyanın Şəki xanı Səlim xanla 1805-ci il 22 maydə imzaladığı, eləcə də Şirvan xanı Mustafa xanla 1805-ci il 25 dekabr tarixində imzaladığı müqavilələritn mətni üçün əsas olur.
Bu müqavilələrdə yalnız yerli şəraitlə bağlı olan bəzi dəyişikliklər (bacın miqdarı və s.) edilmişdi. Rusiya tərəfindən 1822-ci ildə Qarabağ xanlığının ləğv edilməsilə Kürəkçay müqaviləsinə son qoyuldu.
Müqavilədə tarixi faktlarla yanaşı, 200 il bundan əvvəlki diplomatik stil, tərəflərin bir-birlərinə qarantiya vermək formaları və sair maraqlı məqamlar da əsksini tapıb.
Beləliklə, Kürəkçay müqaviləsində deyilir:
ANDLI ÖHDƏLİK
Aşağıda adı çəkilən mən, qadir Allah, böyük peyğəmbərimiz Məhəmməd... qarşısında İmperator Əlahəzrətinə; özümün həqiqi və əsl lütfkar [Hamisi böyük] Aleksandr Pavloviçə, Bütün Rusiyanın mütləq hökmdarına və bütün Rusiya taxt-tacının təyin olunacaq İmperator Əlahəzrəti vəliəhdə sədaqətlə və ürəkdən qulluq edəcəyimi və hər şeydə itaət göstərəcəyimi, öz canımı son damla qanıma qədər əsirgəməməyi istəməyim və buna borclu olduğum haqda söz verir və and içirəm...
